Σύγχρονη δημοσιογραφία

γράφει στο peripteron.eu ο Βαγγέλης Πάλλας, Δημοσιογράφος – Ερευνητής – Αναλυτής IFJ/SPJ

Αν κάποιος παρακολούθησε την ταινία «Spotlight» και πιστεύει πως η δημοσιογραφία λειτουργεί κατά αυτό τον τρόπο, τότε  πρέπει να ανοίξει τον υπολογιστή του, να κάνει μια «βόλτα» στο διαδίκτυο και να καταλάβει ποια είναι η πραγματική δημοσιογραφία στις μέρες μας. Για να γλιτώσω κάποιον από τον κόπο (γιατί περί κόπου πρόκειται όταν μιλάμε για ελληνικές ιστοσελίδες) θα του πω πως σίγουρα θα δει ένα γυμνό γυναικείο σώμα, ένα τίτλο με κεφαλαία γράμματα που θέλει να σου τραβήξει την προσοχή (το κλικ για να είμαι ακριβής) και φυσικά περιεχόμενο που δεν έχει ουδεμία σχέση με τον τίτλο (γνωστή τακτική).

Έχω παρατηρήσει, επίσης, εδώ και αρκετό καιρό πως τα μεγάλα sites ανεβάζουν διάφορα θέματα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με σκοπό να προκαλέσουν… ένα μικρό πόλεμο. Η διαφορά είναι πως δεν υπάρχουν νεκροί, αλλά πονεμένα μάτια από ανορθόγραφα σχόλια γεμάτα μίσος για κάποιον που έχει αντίθετη άποψη. Η είδηση είναι σωστή όταν υπάρχουν like και επισκεψιμότητα, όχι όταν είναι ακριβής, καλογραμμένη και έγκυρη. Με αυτό το σκεπτικό, λοιπόν, μπορούμε όλοι εμείς να ανοίξουμε μια διαφημιστική εταιρία που θα την αποκαλούμε -για τα αφτιά του κόσμου- site.

Δημοσιογραφία/προπαγάνδα

Στα περισσότερα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (Τηλεόραση, Τύπος, Ραδιόφωνο, Διαδίκτυο), υπάρχει μια «γραμμή». Αν ο απλός δημοσιογράφος, αυτός που καθώς πήγαινε την πρώτη μέρα στη δουλειά του έκανε σκέψεις περί μαχητικής, ατόφιας και καθαρής δημοσιογραφίας την περάσει, τότε του δείχνουν την πόρτα της εξόδου. Με λίγα λόγια ή ακολουθείς τη «γραμμή» ή απολύεσαι, ή δέχεσαι τη χειραγώγηση ή κάθεσαι σπίτι σου. Ο δημοσιογράφος είναι το κύριο συστατικό για μια… πεντανόστιμη προπαγάνδα που ο άβουλος και με μη αναπτυγμένη κριτική σκέψη άνθρωπος θα την καταβροχθίσει. Δεν θα ρωτήσει γιατί, που και πως, απλά θα την καταβροχθίσει.

Ξεκάθαρα

Τα ΜΜΕ είναι επιχειρήσεις. Τις επιχειρήσεις αυτές τις διευθύνουν άτομα που τις περισσότερες φορές έχουν στην κατοχή τους ακόμα μεγαλύτερες επιχειρήσεις που ελέγχουν την οικονομία και φυσικά το ίδιο το κράτος. Έτσι, λοιπόν, είναι φυσικό επακόλουθο αυτά τα Μέσα να μην πλήττουν τα συμφέροντα του ιδιοκτήτη τους ή τον κύκλο του. Τα συμφέροντα αυτά, είναι είναι κατά κύριο λόγο οικονομικά. Πως όμως τα προστατεύουν και τα γιγαντώνουν; Φυσικά με την προπαγάνδα. Ο άνθρωπος έχει την ανάγκη να ενημερωθεί για το τι συμβαίνει γύρω του. Πόσοι από μας δεν ανοίγουν τον υπολογιστή μας καθώς πίνουμε τον πρωινό μας καφέ ή δεν αγοράζουμε μια εφημερίδα για να διαβάσουμε τις εξελίξεις στο πολιτικό και όχι μόνο στερέωμα; Κύριος στόχος της προπαγάνδας είναι να επηρεάσει την συμπεριφορά και τις πεποιθήσεις του ατόμου (ή μια ομάδα ατόμων) ώστε να λειτουργήσει υπέρ των συμφερόντων της. Τα είδη προπαγάνδας είναι: Πολιτική, Θρησκευτική, Κοινωνικής Παιδείας (σχολείο, οικογένεια, κοινωνικό περιβάλλον) και Εμπορική (διαφήμιση).

Όταν κλείνεις την τηλεόραση και βγαίνεις στο δρόμο ανακαλύπτεις μια άλλη πραγματικότητα, από αυτή που είχες συνηθίσει ξαπλωμένος στο ένα τετραγωνικό του καναπέ σου. Στην πραγματικότητα αυτή δεν έχουν θέση οι πλαστές πινακίδες του Λιάπη, ή οι επενδύσεις του Τσακαλώτου. Οι εικόνες που την κατακλύζουν δεν έχουν σχέση με τα τηλεοπτικά πλάνα κοινοβουλευτικού διαλόγου, τις αψιμαχίες των πολιτικών στα πάνελ, τις μπογιατισμένες με χρυσόσκονη ανάκαμψης αναλύσεις και τα ψεύτικα λόγια συμπάθειας των δημοσιογράφων παρουσιαστών.

Έξω, στο δρόμο, βλέπεις πως αυτά που σου αραδιάζουν στην τηλεόραση δε φτουράνε. Ποιες επενδύσεις και ποιες πινακίδες, όταν περπατάς μπροστά στις άδειες βιτρίνες των κλειστών μαγαζιών, ανάμεσα σε τόσους ανθρώπους με απλωμένο το χέρι, προσπαθώντας να μην πατήσεις τους κουκουλωμένους άστεγους που κοιμούνται στα βρώμικα πεζοδρόμια μαζί με τ’ αδέσποτα σκυλιά. Όταν βλέπεις τις γεμάτες χριστουγεννιάτικα στολίδια και πολύχρωμα φώτα βιτρίνες των μαγαζιών που απέμειναν, φορτωμένες με καλούδια, με ό,τι καλύτερο έχει να προσφέρει σήμερα η ζωή, και τα χέρια μέσα στις τσέπες σου χουφτώνουν την ανεργία. Και τότε, σκύβεις το κεφάλι σου και απογοητευμένος, επειδή οι εικόνες της πραγματικής ζωής σε πληγώνουν, περπατάς βιαστικά. Σε κυριεύει η αγωνία να επιστρέψεις και να κλείσεις την πόρτα πίσω σου κλειδώνοντας μακριά από σένα την αληθινή πραγματικότητα. Αδημονείς να βυθιστείς ξανά στη λυτρωτική αδράνεια του καναπέ σου, να ανοίξεις την τηλεόραση και να τυλιχτείς με το ψέμα, που συνήθισες τόσο καιρό.

Μόνο που οι φωνές των συγκεντρωμένων στην απέναντι πλατεία σε επαναφέρουν στην πραγματικότητα. Σηκώνεις το κεφάλι, στέκεσαι για λίγο και τους κοιτάζεις. Διαβάζεις στα πανό τους λέξεις που τις ξέρεις καλά. «ΔΥΟΛΕΙΑ». Θυμάσαι πως ήταν η ζωή σου τότε που δούλευες. Τότε που ένιωθες κανονικός άνθρωπος και τα χέρια σου δεν τριγυρνούσαν στις άδειες τσέπες σου. «ΑΝΕΡΓΙΑ». Αυτό δεν το θυμάσαι, το ζεις. Ένα αποκρουστικό όρνιο που σου κατατρώει την ψυχή μέρα με τη μέρα, ξεσκίζοντας την αξιοπρέπειά σου. Και… «ΑΓΩΝΑΣ». Είναι άνθρωποι κανονικοί, σαν εσένα. Κάποιοι, και από τη γειτονιά σου. Κάποτε ξυπνούσαν τα χαράματα και κινούσαν για το μεροκάματο σιγοτραγουδώντας, όπως εσύ. Άνεργοι. Όπως εσύ. Με προσωπικά και οικογενειακά προβλήματα. Δεν εγκλωβίστηκαν στην εικονική πραγματικότητα, δεν τους τύλιξε η απογοήτευση, δεν αχρηστεύτηκαν από τη μοιρολατρία, δεν αποστρατεύτηκαν. Και δεν έμειναν ποτέ μόνοι. Διάλεξαν τον δρόμο της οργάνωσης, της αλληλεγγύης, του αγώνα. Συσπειρώθηκαν στο σωματείο τους, στη λαϊκή επιτροπή της γειτονιάς τους, ένωσαν τα χέρια.

Και εσύ δεν είσαι μόνος. Μα πρέπει εσύ να το πεις. Να πεις φτάνει! Αρκετά! Ως εδώ! Να δραπετεύσεις από την εικονική πραγματικότητα που σε κρατάει άβουλο και ανήμπορο. Να βάλεις τέλος σε αυτή την κοροϊδία. Να σταθείς ξανά όρθιος, όπως παλιά, με το κεφάλι ψηλά. Δεν φταις εσύ για όλα αυτά, μην τους πιστέψεις. Μην αποδέχεσαι την ντροπή που προσπαθούν να σου φορτώσουν. Αν για κάτι πρέπει να ντραπείς, είναι που απομονώθηκες, που ήσουν μέχρι τώρα παραδομένος, που άφησες τόσο χρόνο να πάει χαμένος. Μα και σ’ αυτά να μη μείνεις. Κάνε αυτό που κάνει το είδος σου να διαφέρει από τα άλλα: Σκέψου! Θυμήσου τι θα πει αξιοπρέπεια, φιλότιμο, λεβεντιά. Κάνε μια νέα αρχή. Έχεις δύναμη, ναι! Αρκεί να το πιστέψεις, να την εμπιστευτείς και να την ενώσεις με τη δύναμη χιλιάδων σαν κι εσένα που βρίσκονται στο δρόμο. Να επιστρέψεις στην πραγματικότητα.