Ελευθερία και πως να την κατακτήσετε

Επιμέλεια: Βαγγέλης Πάλλας, Δημοσιογράφος – Ερευνητής – Αναλυτής AEJ/IFJ

Απ’ όλους τους λαούς της Ευρώπης κανένας δεν έχει τόσο φτωχή σχέση με την ελληνική αρχαιότητα όσο οι σύγχρονοι Έλληνες. Δεν αγαπάνε οι Έλληνες την αρχαιότητα. Δεν την αγαπάνε με την ψυχή τους.

Δεν την αγαπάνε, γιατί δεν τη χαίρονται. Τη σέβονται, πειθήνια, αλλά δεν τη χαίρονται. Δεν τη χαίρονται, γιατί δεν την ξέρουν. Και δεν την ξέρουν, επειδή ανάμεσα σ’ αυτούς και στην αρχαιότητα μπαίνει ένα αδιαπέραστο φίλτρο που φράζει την επαφή. Οι Έλληνες μοιάζει νά ’ναι καταδικασμένοι να μη γνωρίσουν την Ελλάδα, επειδή είναι Έλληνες.

Ποιος άνθρωπος είναι ελεύθερος και ποιος δούλος; Πώς μπορούμε να ζήσουμε μια καλή ζωή; Πότε τα πράγματα κι οι καταστάσεις γίνονται αφέντες του εαυτού μας;

Το σώμα μας, η υγεία μας, το σπίτι κι η περιουσία μας δεν είναι δικά μας, υποστηρίζει ο Επίκτητος. Δεν βρίσκονται κάτω απ’ τον δικό μας έλεγχο και, επομένως, όταν επιθυμούμε κάποιο απ’ αυτά τα πράγματα, επιθυμούμε κάτι που δεν εξαρτάται από εμάς. Κι ο άνθρωπος που επιθυμεί πράγματα που δεν εξαρτώνται από τον ίδιο δεν μπορεί παρά να είναι ένας δούλος.

«Καθάρισε τις ιδέες σου, ώστε να μη δεθεί πάνω σου κάτι που δεν είναι δικό σου, να μην αναπτυχθεί μαζί σου κάτι ξένο, και να μη λυπηθείς αν φύγει από σένα. Και λέγε εξασκούμενος καθημερινά, όπως εξασκείσαι στο γυμναστήριο, όχι ότι κάνεις φιλοσοφία, αλλά ότι προσπαθείς να κερδίσεις την ελευθερία σου. Γιατί αυτή είναι η πραγματική ελευθερία». ΕΠΙΚΤΗΤΟΣ

Εάν ψάξουμε στο λεξικό την λέξη «ελευθερία» συναντάμε τον ορισμό «δυνατότητα αυτόβουλης και απεριόριστης δράσης σύμφωνα με τις επιθυμίες, η απουσίας εξαναγκασμού ή καταπίεσης» και κατηγοριοποιείται σε προσωπική του λόγου ή του τύπου. Μέσα από αυτά τα όρια είναι μια δυνατότητα που μπορεί να προκύψει με βάση τις επιθυμίες μας. Είσαι ελεύθερος να λες τη γνώμη σου, να κάνεις μια επιστημονική έρευνα στο βαθμό που δεν ενοχλείς το κράτος, άρα ακολουθείς τις νομότυπες διαδικασίες που το ίδιο όρισε για την «ελευθερία». Πρόκειται για παραχώρηση που μόνο το κράτος έχει να κάνει, δηλαδή ένα πολιτικό δικαίωμα που πρέπει να διαχειριστούν.

Με την λογική του κράτους είμαστε ελεύθεροι όταν καλύπτουμε καταναλωτικές ανάγκες και όσο περισσότερο έχουμε και μπορούμε να ικανοποιήσουμε τόσο ποιο ελεύθεροι γινόμαστε.

Η ελευθερία δεν είναι δυνατότητα που κάποιος θα μας χαρίσει, είναι επιλογή που θα κάνουμε ο καθένας προσωπικά και όλοι μαζί. Για να το κάνει όμως ο καθένας, χρειάζεται να αποτινάξει από πάνω του κάθε τι που καταστέλλει το πνεύμα του και εγκλωβίζει το σώμα του.

Σήμερα στο διαδίκτυο είμαστε «ελεύθεροι» να γράφουμε ότι θέλουμε, αλλά δεν είμαστε ελεύθεροι να το κοινοποιήσουμε διότι επεμβαίνει το facebook και λογοκρίνει . Αυτό δεν είναι ελευθερία.

Ελευθερία δεν είναι το δίκιο του επικρατέστερου, είναι ο αέρας που ο καθένας μπορεί να αναπνέει χωρίς να πνίγεται από την αναπνοή του άλλου. Από τη στιγμή που υποτάσσεται το μυαλό, τότε η λέξη ελευθερία είναι μια άδεια λέξη. Είμαστε ελεύθεροι να διαβάσουμε ότι θέλουμε, αρκεί να είμαστε χρήσιμοι και ωφέλιμοι, αναπαράγοντας τροποποιημένες γνώσεις, έτοιμες αλήθειες.

Φιλόσοφοι όπως ο Καντ, θεώρησαν ότι δεν μπορεί να υπάρχει ελευθερία χωρίς δίκαιο, χωρίς νόμους, δηλαδή που θα βάζουν τα όρια και θα ορίζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η ελευθερία ξεκινάει από την πνευματική και ψυχική μας ζωντάνια. Μια κοινωνία δεν θεωρείται ελεύθερη, όταν έχει μέλη πνευματικά ζόμπι, που δεν ξέρουν ούτε ποιοι είναι, ούτε τι θέλουν και όταν αυτός που τολμάει πλέον να σκέπτεται, έχει το θάρρος να πει τη γνώμη του, ακόμη κι αν είναι αντίθετη από την πλειοψηφία καταδικάζεται στο περιθώριο. Όταν λοιπόν οι αλήθειες γράφονται με την πένα της λήθης, δεν μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι.

…Τι μπορεί να γκρεμίσει ένα κάστρο; Όχι το σίδερο, όχι η φωτιά, αλλά οι αντιλήψεις των ανθρώπων. Αλλά αν μπορούμε να κατακτήσουμε το κάστρο μιας πόλης, δεν μπορούμε άραγε να κατακτήσουμε και το κάστρο του πυρετού των ωραίων κοριτσιών και συνολικά το εσωτερικό μας κάστρο; Να διώξουμε τους μέσα τυράννους μας, που μας διαφεντεύουν καθημερινά, άλλοτε μένοντας ίδιοι κι άλλοτε πάλι αλλάζοντας μορφή; …. Επίκτητος

Είναι ξεκάθαρο ότι όσο υπάρχει κράτος, ο πολιτισμός, η καταστολή και όλα τα συναφή της εξουσίας, ο αέρας που θα αναπνέουμε θα είναι πνιγηρός. Πολλές φορές η εξουσία χρησιμοποιεί τα ΜΜΕ. Τον διατηρούν μέχρις ότου διαπιστώσουν πως η αναντιστοιχία τύπου και ουσίας δεν τους χρειάζεται και τότε βγάζουν τη μάσκα.

Σε μια σύνθετη κοινωνία, όπως η σημερινή, η γλώσσα της εξουσίας τείνει να χειραγωγήσει πλήρως την ελευθερία του πνεύματος του ανθρώπου. Ο σύγχρονος πολίτης δεν γνωρίζει ποια είναι η ελευθερία του, δεν μιλάει γι’ αυτή, δεν την ποθεί. Γίνεται γρανάζι του συστήματος και χειραγωγείται. Είναι ανελεύθερος, αλλά δεν το έχει συνειδητοποιήσει.

Η ελευθερία είναι η πιο παράξενη έννοια στο γλωσσικό μας κώδικα. Πρέπει να δώσεις μάχες και μάχες για να την κατανοήσεις, να την κατακτήσεις

Λίγοι άνθρωποι είναι ελεύθεροι ή αισθάνονται ελεύθεροι. Δεν δωρίζεται σε κανέναν, πρέπει να αγωνιστείς για να την κατακτήσεις.

Στην προσωπική ατομική ελευθερία εκφέρω τη γνώμη μου ελεύθερα και αυτό κατοχυρώνεται στο άρθρο 5 του Συντάγματος. Στην κοινωνική ελευθερία έχω το δικαίωμα να αναλαμβάνω τα δημόσια αγαθά και να διασφαλίσω ίσες ευκαιρίες με όλα τα μέλη της κοινωνίας.

Στην πνευματική ελευθερία έχω ανεξαρτησία στο λόγο, στον τύπο και στη σκέψη. Στην εθνική ελευθερία έχω το δικαίωμα της εθνικής ανεξαρτησίας, που είναι άλλωστε το κυρίαρχο δικαίωμα κάθε λαού.

Στην πολιτική ελευθέρια έχω το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι, δηλαδή τη δυνατότητα να συμμετέχω στην άσκηση και τον έλεγχο της εξουσίας.

«Το δέντρο της ελευθερίας πρέπει να αναζωογονείται από καιρού εις καιρόν με το αίμα πατριωτών και τυράννων. Είναι το φυσικό της λίπασμα».

Και κάπως έτσι έρχονται στο μυαλό μου λαοί που έζησαν κάτω απ’ το ζυγό της δουλείας, υπέστησαν την απόλυτη εξαθλίωση, τη στέρηση κάθε ελευθερίας για να θεοποιούνται τα υψηλά στρώματα της κοινωνίας. Ήταν πολύ λίγοι αυτοί που πίστευαν ότι θα καταφέρουν να ανατρέψουν ολόκληρες «αυτοκρατορίες», οι περισσότεροι όμως ήταν έτοιμοι να αποτελέσουν το λιθαράκι για την επόμενη «επανάσταση» και την κάθε επόμενη, μέχρι να επιτευχθεί η ελευθερία και η ισότητα στις κοινωνίες.

Για αυτές τις αρετές έπεσαν χιλιάδες νεκροί, αλλά τουλάχιστον έπεσαν περήφανα αντικρίζοντας το λόγο για τον οποίο ήθελαν να ζουν.

«Η ιστορία του κόσμου δεν είναι τίποτε άλλο από την πρόοδο της συνείδησης της ελευθερίας».