3 Μαΐου Παγκόσμια Ημέρα Ελευθεροτυπίας…

γράφει στο peripteron.eu ο Βαγγέλης Πάλλας, Δημοσιογράφος – Ερευνητής – Αναλυτής IFJ/SPJ

ΜΜΕ, πληροφόρηση και παραπληροφόρηση

Τα ΜΜΕ και κυρίως η τηλεόραση διαμορφώνουν την κοινή γνώμη και αναπόφευκτα αυτοί που ελέγχουν το μέσο έχουν τη δυνα­τότητα χειραγώγησης του πολίτη και επηρεάζουν την ποιότητα της δημοκρατίας. Από την ελεγχόμενη πληροφόρηση και το μο­νοπώλιο της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης περάσαμε στην εποχή της υπερπληροφόρησης και της παραπληροφόρησης. Οι δημο­κρατικοί θεσμοί ενισχύονται με την πολυφωνία, αλλά η ανυπαρ­ξία θεσμικού πλαισίου για μια ολόκληρη δεκαετία επηρέασε καταλυτικά το ύφος και τον τρόπο λει­τουργίας των κυπριακών καναλιών.

Σήμερα η πληροφόρηση του πολίτη βρίσκεται κυρίως στα χέρια ιδιωτών. Οι ιδιοκτήτες των τηλεοπτικών καναλιών είναι οι ισχυροί άνδρες, οι οποίοι πα­ρεμβαίνουν και αποφασίζουν ως προς τα μηνύματα που θα περάσουν στους τηλεθεατές και γνώμονας αυτών των αποφάσεων δεν είναι σίγουρα το δημό­σιο συμφέρον, αλλά οι προσωπικές επιδιώξεις.

Η τηλεόραση παράγει πολιτική. Ο ρόλος της είναι ουσιαστικός στο πολιτικό παιχνίδι και ακόμη πιο καθοριστικός σε προεκλογι­κές περιόδους. Η εξουσία κερδίζεται ή χάνεται σε μεγάλο βαθμό μέσα από τηλεοπτικές αντιπαραθέσεις.

Οι ιδιοκτήτες των τηλεοπτικών καναλιών έχουν προστατευό­μενους πολιτικούς γεγονός που επιβεβαιώνεται από την υπερ-προβολή συγκεκριμένων προσώπων σε ιδιωτικά κανάλια. Παράλ­ληλα υπάρχουν και οι «μαύρες» λίστες, κάτι που έχει καταγγελ­θεί ουκ ολίγες φορές από βουλευτές και άλλους πολιτικούς πα­ράγοντες. Και αυτή είναι ακόμη μια προέκταση των διαπλεκομένων συμφερόντων μεταξύ πολιτικών και ιδιοκτητών ΜΜΕ. Φι­λίες αμοιβαίου οφέλους. Η μια εξουσία συντηρεί την άλλη στο παιχνίδι των πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων ενώ πα­ράλληλα καταστρατηγούν, τις πλείστες φορές το δημόσιο συμφέ­ρον.

Ο Ουμπέρτο Εκο είπε ότι, «ενώ προηγουμένως χρειαζόσουν το στρατό και την Αστυνομία για να καταλάβεις την εξουσία, σήμερα είναι αρκετό να έχεις στα χέρια σου τα Μέσα Μαζικής Επικοινω­νίας».

Οι πηγές πληροφόρησης είναι αναρίθμητες. Επαφίεται στον πολίτη να κρίνει την ποιότητα πληροφόρησης, η οποία του προ­σφέρεται. Μια σύγχρονη πολιτεία δεν κινδυνεύει με υπονόμευση από εξωγενείς παράγοντες. Οι κίνδυνοι υπονόμευσης είναι η δια­πλοκή και τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας από τη στιγμή που ξε­φεύγουν από το θεσμικό ρόλο που καλούνται να διαδραματίσουν.

Εδώ και δυο δεκαετίας ακούγεται συνέχεια και πανταχόθεν, πως ζούμε σε εποχές πολυφωνίας. Σε εποχές που όλες οι απόψεις καταγράφονται κι αναμετρόνται ισότιμα στην κοινωνία και δι­αχέονται μέσω της τεχνολογίας σ’ ένα ευρύ κοινό που έχει το δικαίωμα να επιλέξει, να ακολουθήσει και να παρέμβει στην δια­μόρφωση προσωπικών και κοινωνικών απόψεων. Αν δεν υπήρχε κάτι σάπιο στο βασίλειο της Δανιμαρκίας, αυτός ο αέναος διάλογος, που θυμίζει φοιτητικό φόρουμ χαλαρής αντι­παράθεσης στον τομέα των ιδεών, θα φάνταζε σαν μια ανέμελη πινελιά σε ένα κόσμο γκρίζο ως και βαθύ μαύρο. Κι αυτό το σάπιο είναι ότι ο διάλογος αυτός, ο οποίος ευαγγελί­ζεται την απουσία ιδεολογικής κυριαρχίας των άλφα ή των δείνα ιδεών στο όνομα της διατήρησης της πολυφωνίας και των κανό­νων της. Και δεν παύει να οδηγεί σε κυρίαρχα ιδεολογικά σχή­ματα, τα οποία επιβάλλονται και ασθενικές «αντιπο­λιτευτικές» φωνές, που δεν έχουν την ισότιμη δυνατότητα αντιπαρά­θεσης κι επιβολής τους. Τα δε νικηφόρα ιδεολογικά σχήματα δημι­ουργούν πρότυπα, καθώς κι έναν μηχανισμό διατήρησης της κυριαρχίας τους, ο οποίος μοιάζει πολύ ισχυρός και διαρκώς ετοιμοπόλεμος απέναντι στον αντίπαλο οε σημείο, που ο αθώος πολυφωνικός διάλογος αποκαλύπτεται ως μάχη για την εξουσία κι όχι χαλαρή φιλική κουβέντα.

Ακούγονται καθημερινά συζητήσεις επί συζητήσεων περί της νευρικής ανορεξίας, της διατάραξης της διατροφικής αλυσίδας, κ.α., τη στιγμή, που π παγκόσμια βιομηχανία παραγωγής τρο­φίμων, ένδυσης, αλλά κι αυτή του θεάματος, στηρίζονται στην προώθηση προτύπων και ιδεολο­γημάτων. Όλων αυτών που θα ακολουθούν την εκάστοτε κυρίαρχη μόδα και θα προωθούν τα υλικά κι ιδεολογικά κέρδη αυτής της αεικίνητης αγοράς κι όχι την ανάγκη του ανθρώπου να δημιουργεί, συνδυάζοντας τη λει­τουργικότητα και τη χρηστι­κότητα με την αισθητική. Ακόμα κι ο αντίποδας του trendy, το λεγόμενο αντι-στάρ, για να αποκτήσει την δυνατότητα μαζικής πρόσβασης στην ιδεολογική μάχη, πρέπει να παίξει το παιχνίδι της αγοράς, εξασφαλίζοντας την αγοραστική δύναμη του «αντίπαλου κοινού», αλλά και την αποφόρτιση της κορεσμένης αγοράς. Ότι δεν πουλάει πρέπει να θανατωθεί.

Όσο σκληρό κι αν φαίνεται, τα παιχνίδια πολυφωνίας είναι μια ακόμα εκδοχή των παιχνιδιών εξουσίας, όπου τους κανόνες δεν βάζουν οι αφελείς μετέχοντες, που ψάχνουν μια δίοδο έκφρασης σ’ ένα ασφυξιακά ελεγχόμενο κόσμο, αλλά εκείνοι που στέκουν από πάνω κι ελέγχουν την πώληση και τη διακίνηση της αγοράς ιδεών, μη τυχόν και ραγίσει αυτός ο αγγελοπλασμένος κόσμος.

 

 

Print Friendly, PDF & Email