Ρομά… Μια αναλαμπή ελευθερία

γράφει στο peripteron.eu ο Βαγγέλης Πάλλας, Δημοσιογράφος – Ερευνητής – Αναλυτής IFJ/SPJ

Οι μοναδικοί άνθρωποι που βρίσκονται γύρω μου και με συγκινούν είναι οι Ρομά και το βλέμμα τους. Αυτή την υγράδα από μισοσβησμένα μονοπάτια που προσπαθεί να ιχνηλατήσει τον κόσμο. Ο αστός και ο άνθρωπος της ευκολίας δεν μπορεί να καταλάβει την ψυχή των Ρομά. Την επίγνωση του εαυτού του έξω από κανόνες και συμπεριφορές.

Η “αναρχία” των Ρομά είναι ουσιαστική. Θέλει από την εξουσία των νοικοκυραίων το ελάχιστο περίσσευμα. Τίποτε άλλο. Γι’ αυτό η μεγαλύτερη τέχνη του είναι η ζητιάνα, και το πλιάτσικο, και το εμπόριο τιμαλφών. Και πολλές φορές η κλεψιά, οι Ρομά είναι κοινωνικοί επαναστάτες, ούτε μισθωτοί, ούτε έμποροι, ούτε σκλάβοι, ούτε αφέντες. Έξω από τις κοινωνικές νόρμες. Οι Ρομά επινοούν ιστορίες, είναι μυθομανείς και ψεύτες. Περνούν την ζωή τους στο τεράστιο σπίτι της φύσης. Χωρίς εμβόλια, χωρίς πόσιμο νερό, χωρίς εκπαίδευση. Στην καρότσα ενός φορτηγού ή σε ένα τσαντίρι. Οι Ρομά προσεύχονται γονατιστοί μπροστά στην Παναγία μα στην πραγματικότητα λατρεύουν το φίδι που πατά με το πόδι της. Και όταν φιλούν το σταυρό ευχαριστούν τη βροχή που ποτίζει τη γη.

…Μάγια τα χρόνια μου στη λάσπη όλο το σέρνω, δάκρυα τη δίψα των ονείρων μου χορταίνω, φωτιά σου φέρνω στο χώμα γέρνω η γη είναι αστέρι και δεν της παίρνω ίχνη του ανέμου μαζί μου παίρνω…

Οι Ρομά τραγουδούν και χορεύουν ως γνήσιοι σφετεριστές του πλατωνικού αμοραλισμού, μακριά από στρατόπεδα συγκέντρωσης της εργασίας. Ο Χίτλερ τους τίμησε και με το παραπάνω. Το ίδιο και οι συμπατριώτες μας ελληναράδες που τους φτύνουν και τους κλωτσούν, πιστεύοντας πως αυτή η φυλή με το σκούρο δέρμα και το σκοτεινό παρελθόν έχει το έγκλημα μέσα στο αίμα τους. Καταραμένοι και αιώνια περιπλανώμενοι, με μοναδικό σπίτι τους το δρόμο.

…Είμαστε κύματα που η ηρεμία τους είναι η ανυπαρξία…

Άνθρωποι περιπλανώμενοι, κατατρεγμένοι στο πέρασμα του χρόνου, από το αστικό κράτος, αντιμέτωποι με έναν διάχυτο κοινωνικό ρατσισμό και αποκλεισμό. Αυτοί είναι οι Ρομά. Κινούμενοι, διαχρονικά και άναρχα. Πάνω στη λεπτή γραμμή της διατήρησης της παράδοσής τους και των εθίμων τους και των προσπαθειών αφομοίωσής τους ή ακόμη και καταστολή τους. Αυτή η πορεία, τους έφερε στο “περιθώριο” της ιστορίας.

Τον Αύγουστο του 1944, σχεδόν τρεις χιλ. Ρομά, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, μέσα σε μια νύχτα, έγιναν στάχτη στις αίθουσες αερίου του Άουσβιτς. Το ένα τέταρτο των Ρομά της Ευρώπης χάθηκε εκείνα τα χρόνια της βαρβαρότητας. Ποιός αλήθεια ρώτησε να μάθει γι’ αυτούς; Ποιός ζήτησε αποζημιώσεις για τα δικά τους βασανιστήρια; Και ποιοί προσπαθούν να συνεχίσουν το θεάρεστο έργο του Αδόλφου;

…Όλοι οι Ρομά, η μητέρα, θυσιάζουν αρνιά, είμαστε φτωχοί, ζω μακριά, όλοι οι Ρομά, η μητέρα, όλοι οι Ρομά τραγουδούν, όλοι οι Ρομά χορεύουν, όλοι οι Ρομά… EDERLEZI παραδοσιακό τραγούδι των Βαλκανίων μιλά για την εορτή του Αγ. Γεωργίου

…Δίπλα στους Ρομά ζουν άνθρωποι…Σοφία Βούλτεψη. Εάν ο κάθε λαός έχει την κυβέρνηση που του αξίζει, έτσι αναλογικά το κάθε κόμμα έχει τον εκπρόσωπο που του αξίζει. Κυβερνητικός εκπρόσωπος ήταν η κυρία Σ. Βούλτεψη (2012-2014) Νέα Δημοκρατία-ΠΑΣΟΚ. Τι είπε “δίπλα στους Ρομά ζουν άνθρωποι” δηλαδή πως χαρακτηρίζετε τους Ρομά, αν όχι επίσης ανθρώπους, και μην μας πείτε πως σας ξέφυγε. Ο ρατσισμός είναι εκεί, συγκρατημένος κάπως εξ ανάγκης, για λόγους πολιτικής μα περιμένει την ευκαιρία να ξεπεταχθεί.

Τους ισχυρούς δεσμούς αλληλεγγύης και αλληλεξάρτησης των Ρομά, προσπάθησε ουκ ολίγες φορές μέσα στο πέρασμα του χρόνου να σπάσει η αστική κρατική εξουσία. Χαρακτηριστική είναι η πολεοδομική καταστολή. Για τους Ρομά ο ρόλος της γειτονιάς είναι πολύ σημαντικός. Το παραμύθι είναι μια ιδιαίτερη αφηγηματική πρακτική στη ζωή των Ρομά. Για έναν λαό χωρίς γραπτή γλώσσα και καταγραμμένη ιστορία, η αφήγηση του παραμυθιού γίνεται αφορμή μνήμης.

Τώρα που εμείς οι ταχτοποιημένοι λευκοί ταμπουρωθήκαμε στις πατρίδες μας και στην φυλετική μας καθαρότητα αγναντεύουμε απ’ το παράθυρο του Γιωταχή μέρη που έχει φιλήσει με το στόμα του ο σατανάς. Ο Ρομά, που πλένει τα πόδια της αγαπημένης του εκεί που θα φυτρώσει κάποτε ο ήλιος…

…Τσιγγάνο είναι ωραίο να σε λένε, τσιγγάνος δεν είναι εύκολο να είσαι, δεν ξέρω τι θα γίνω, δεν ξέρω, τσιγγάνος θα ήταν ωραίο να είμαι, θα ‘θελα πάρα πολύ να είμαι. Δεν ξέρω τσιγγάνος τι είναι. Δεν ξέρω…
Ελεύθερη μετάφραση από τα τσιγγάνικα. Μουσική Νίκος Κηπουρός

Αφορμή για το παραπάνω άρθρο ήταν μια αναφορά του Αντώνη Αντωνάκου για τους γύφτους. Το μόνο που άλλαξα τους λεκτικούς ορισμούς.