Ρομά… Μια ζωή γεμάτη διώξεις

γράφει στο peripteron.eu ο Βαγγέλης Πάλλας, ∆ηµοσιογράφος – Ερευνητής – Αναλυτής IFJ / SPJ

Τα τελευταία χρόνια τα προβλήματα των Ρομά σε όλον τον κόσμο άρχισαν να δημοσιοποιούνται και σταδιακά οι ευρωπαϊκές χώρες ξεκίνησαν να υιοθετούν μέτρα για την αντιμετώπιση των προβλημάτων από το παρελθόν έως σήμερα.

Η γνωστή άγνωστη γενοκτονία των Τσιγγάνων

Οι εορτασμοί, απαραίτητοι, αλλά ίσως όχι απαραίτητα τόσο θεαματικοί, της εξηκοστής επετείου από την απε­λευθέρωση του μεγαλύτερου ναζιστικού στρατοπέδου εξόντωσης, του Άουσβιτς-Μπιρκενάου, δεν απέφυγαν να ξανα­ζωντα­νέψουν μια πληγή την οποία νιώθει ένας ολόκληρος λαός: οι Ρομά της Ευρώπης, οι οποίοι, με πληθυσμό 12 έως 15 εκατομμύρια, αποτελούν και τη μεγαλύτερη μειονότητά της σύμ­φωνα με το Συμβούλιο της Ευρώπης

Γιατί ακούσαμε τόσο λίγο να υπενθυμίζεται η γενοκτονία των Τσιγγάνων από τις χιτλερικές ορδές οι οποίες προέβησαν σε συστηματικούς διωγμούς και δολοφονίες εναντίον της «τσιγγάνικης πληγής» («Zigeunerplage»), όπως την αποκαλεί ο γερμανός ευγονιστής Άλφρεντ Ντάμαν στο «Zigeuner Buch» του; Γιατί αυτή η σχεδόν σιωπή για τη σφαγή πε­ρίπου 500.000 ανθρώπων (εκ των οποίων 23.000 στους θαλάμους αερίων του Μπιρκενάου) οι οποίοι χαρακτηρίστηκαν εχθροί επειδή προέρχονταν από μια «κατώτερη φυ­λή»;

Από το 1933 εκδόθηκαν και εφαρμόστη­καν νόμοι εναντίον των Ρομ. Τον Οκτώβριο του 1939 ο Άϊχμαν πρότεινε να προστεθούν Σίντι (γερμανοί Τσιγγάνοι) σε κάθε μεταγω­γή Εβραίων. Τον Απρίλιο του 1940 οι «νομάδες» δεν μπορούν πια να κυκλοφορούν στη Γαλλία. Τον Οκτώβριο ο γερμανικός στρατός διατάζει τον εγκλεισμό όλων των γάλλων Τσιγγάνων της υπό κατοχή ζώνης στις 31 Ιουλίου του 1941 ο Χάινριχ συμπεριλαμβά­νει τους Ρομ στην «τελική λύση». Τη νύχτα της 2ας προς 3η Αυγούστου του 1944 το στρατόπεδο των Τσιγγάνων στο Μπιρκενάου εκκενώνεται. Οι οικογένειες οδηγούνται στους θαλάμους αερίων.

Όλες οι χώρες που βρέθηκαν υπό την κατοχή των ναζιστών απέλασαν, φυλάκισαν, δολοφόνησαν τους Ρομ. Γιατί λοιπόν η μνήμη είναι φιλτραρισμένη; Γιατί αυτή η αμηχανία (ή η ασά­φεια) γύρω από μια γενοκτονία την οποία μόνο η Γερμανία, το 1991, έχει αναγνωρίσει ως σήμερα;

Μήπως επειδή, ανέκαθεν, αυτός ο λαός δεν έχει γνωρίσει παρά μόνο την περιφρόνηση, την απόρριψη, το μίσος, στις πε­ριπλανήσει του σε όλη την ήπειρο;

Μήπως επειδή οι Ρομ δεν επιθυμούν να προσελκύσουν επά­νω τους ιδιαίτερη προσοχή, επειδή προσπαθούν να είναι διαφανείς, επειδή κρύβονται σε ανθυγιεινά γκέτο αντάξια του Μεσαίωνα;

Ή μήπως επίσης επειδή σήμερα ακόμη οι Ρομ, στο έδαφος της Ευρώπης, υφίστανται έναν χαρακτηριστικό εθνοτικό απο­κλεισμό, προς μεγάλη αδιαφορία των πολιτών, μια διάκριση την οποία καμία κυβέρνηση δεν θέλει να δει σε όλο το εθνοκτονικό της εύρος;

Οι κυβερνήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επιλέγοντας να αντιμετωπίζουν το «τσιγγάνικο ζήτημα» υπό ένα οικονομικό ή κοινω­νικό πρίσμα ενώ η κατάσταση επιβίωσή στην οποία έχουν υποβιβαστεί οι Ρομ δεν εί­ναι παρά μια συνέπεια του αποκλεισμού τους, καταπατούν το ίδιο το θεμέλιο της Ένωσης: όλοι οι Ευρωπαίοι είναι πολίτες εκατό τοις εκατό.

Αυτές οι αναμνηστικές τελετές δεν απο­τελούσαν μια κατάλληλη στιγμή, συμβολικά ισχυρή, για να μάθουμε πόσο μεγάλο κακό είναι ο αντιτσιγγανισμός και να δούμε δια­φορετικά αυτές τις οικογένειες των Ρομ που έχουν ξαναγίνει μεταναστευτικές παρά τη θέλησή τους, που στοιχειώνουν τους δρόμους και τους διαδρόμους του μετρό των πόλεων μας, που κάνουν κατάληψη στα χωράφια μας χωρίς ανέσεις, χωρίς καμία υγιεινή, όχι από σεβασμό σε κάποιο έθιμο αλλά από ανάγκη να βρουν ένα καταφύγιο για να προστατευθούν από παρενόχλησες, εγκλήματα, απειλές, που υφίστανται στον τόπο τους;

Όσο για τον «δικό μας» τόπο, η ερώτηση αξίζει να τεθεί: τι υποδοχή και τι προστασία τους προσφέρουμε; Ίσως θα πρέ­πει να παραδεχθούμε ότι χάσαμε την ευκαιρία να αποδώσου­με επιτέλους σε αυτόν τον λαό μια αξιοπρέπεια η οποία τόσον καιρό καταπατείται και ότι ίσως βιαστήκαμε να ξαναπούμε «Ποτέ ξανά!».

Τι αντιπροσώπευαν οι κωδικοί 12, 8 και D4 για την IBM;

Ελβετικό δικαστήριο άνοιξε το δρόμο για την άσκηση αγωγής κατά της IBM από σύνδεσμο Αθιγγάνων, που κατηγορεί τον αμερικανικό κολοσσό ότι βοήθησε με τα μη­χανήματά του στη ναζιστική Γερμανία να διαπράξει το Ολοκαύτωμα.

Οι ενάγοντες υποστηρίζουν ότι τα μηχανήματα της IBM χρησιμοποιήθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των ναζί προκειμένου να κωδικοποιούνται οι πληροφορίες για τους κρατούμενους και να διευκολύνεται η εξόντωσή τους. Σύμφωνα μάλιστα με τον Αμερικανό συγγραφέα Εντγουιν Μπλακ, – ο κωδικός 12 των μηχανημά­των της IBM αντιπροσώπευε τους Αθίγγανους φυλακισμέ­νους, ο αριθμός 8 τους Εβραί­ους, ενώ ο D4 σήμαινε ότι ο φυ­λακισμένος είχε ήδη δολοφονηθεί.

Πέρα από τα 6 εκατ. Εβραίων, οι ναζί φέρεται ότι δολοφόνησαν στην περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου περί τους 600.000 Αθίγγανους -αριθμός που οι τελευταίοι ισχυρίζο­νται ότι είναι πολύ μεγαλύτερος και φτάνει τους 1.500.000.

Οι σχέσεις με τους ναζί

Ο αμερικανικός κολοσσός υ­ψηλής τεχνολογίας αρνείται κάθε ευθύνη για τον τρόπο που χρησιμοποιήθηκαν τα μηχανήματά της από τους ναζί και υ­ποστηρίζει ότι ο έλεγχος της – τότε θυγατρικής της στη Γερμα­νία Deutsche Hollerith Maschinen είχε περάσει στα χέρια των ναζί πριν ξεσπάσει ο πόλεμος. Ωστόσο τα αρχεία της ελβετικής πόλης Γενεύης, έ­δειξαν ότι η IBM άνοιξε γρα­φείο εκεί το 1936. Αυτό, όπως υποστηρίζουν οι Αθίγγανοι, συνέχισε να λειτουργεί κατά τη διάρκεια του πολέμου, και με τις εντολές των κεντρικών γρα­φείων της IBM στη Νέα Υόρκη είχε εμπορικές σχέσεις με τους ναζί.

Η επιμονή των Τσιγγάνων

Οκτώ χρόνια κράτησε ο δικαστικός αγώνας δεκαπέντε Τσιγγάνων-Ρομά από την Κροατία για να πετύχουν αναγνώριση στο δικαίωμα των παιδιών τους να έχουν ισότιμη εκπαίδευση με τα άλλα παιδιά. Είχαν δεχθεί ότι τα παιδιά τους έπρεπε να φοιτούν σε «ξεχωριστά» δημοτικά σχο­λεία στη Βόρεια Κροατία, αλλά, όταν διαπίστωσαν ότι είχαν ελλιπή εκπαίδευση σε σχέση με το επίσημο εθνικό πρόγραμμα σπουδών, υπέβαλαν το 2002 αγωγές κατά των διοικήσεων των σχο­λεί­ων.

Ωστόσο, τα δικαστήρια όλων των βαθμίδων της Κροα­τίας, μέχρι και το 2007, απέρριψαν τις αιτιάσεις τους για φυλετικές διακρίσεις εναντίον των παιδιών τους και για παραβίαση του δικαιώ­ματος στην εκπαίδευση. Προσέφυγαν στο Δικαστήριο, τον Μάιο του 2008 αλλά δυο μήνες αργότε­ρα, με απόφασή του, το Δικαστήριο έκρινε ότι δεν υπήρξαν παραβιάσεις της Σύμβασης Ανθρώπινων Δικαιωμάτων. Επέμειναν και ζήτησαν να εκδικασθεί η προσφυγή τους από την ολομέλεια του Δι­καστηρίου, στην οποία παρενέβησαν, ως τρίτοι, το «Ελληνικό Παρατηρητήριο του Ελσίνκι», η κυβέρ­νηση της Δημοκρατίας της Σλοβακίας και η οργά­νωση «Interights». Την περασμένη Τρίτη η υπομο­νή και η επιμονή τους ανταμείφθηκαν. Η Κροατία καταδικάστηκε για παραβίαση του δικαιώματος στην εκπαίδευση και για παραβίαση των διατάξε­ων περί απαγόρευσης των διακρίσεων. Υποχρεώ­θηκε, δε, να καταβάλει από 4.500 ευρώ στον κάθε ενάγοντα για ηθική βλάβη και 10.000 συνολικά για δικαστικά έξοδα και δαπάνες. Στη θέση της Κροατίας θα μπορούσε κάλλιστα να είναι η Ελλάδα.