Πατέρας είναι μόνο ένας;

Πατέρας και γιος
Πόσους μπαμπάδες μπορεί να έχει ένα παιδί; Δυο μπαμπάδες συν τη μαμά; Αυτό που δεν στέκει νομικά, ισχύει συχνά στην πραγματικότητα. Η πατρική φιγούρα δεν εξαρτάται αποκλειστικά από τον βιολογικό παράγοντα.

Όχι λέει η επιστήμη. Ο ένας μπορεί να ζει με το παιδί, ο βιολογικός πατέρας του όμως να είναι άλλος… Ποιος άνδρας είναι λοιπόν ο πατέρας; Αν και νομικά μπορεί να υπάρχει μόνο ένας πατέρας, οι κοινωνικές και οικογενειακές νόρμες αλλάζουν και μπορούν να φέρουν τελικά στο προσκήνιο περισσότερους από έναν… πατεράδες. Κάποιοι μάλιστα παλεύουν για τη θέση τους. Πρόκειται για ένα ζήτημα που τέθηκε στο Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο της Γερμανίας πρόσφατα: Περί νομιμότητας της πατρότητας. Αφορμή η καταγγελία ενός 44χρονου άνδρα από την Σαξονία-Άνχαλτ, ο οποίος είναι ο βιολογικός πατέρας ενός αγοριού και αμφισβητεί τη νομική διάσταση της πατρότητας ενός άλλου άνδρα – του νέου συντρόφου της μητέρας. Ο τελευταίος είναι εκείνος που έχει τη λεγόμενη «κοινωνική-οικογενειακή» σχέση με το παιδί, καθώς ζει μαζί του εδώ και μεγάλη χρονική περίοδο. Αν και ο νόμος προστατεύει τέτοιες σχέσεις από ενδεχόμενες διαμάχες, ο βιολογικός πατέρας βλέπει τα θεμελιώδη δικαιώματά του να παραβιάζονται.

Γονεις και παιδί
Το παραδοσιακό μοντέλο της πυρηνικής οικογένειας είναι η μία από τις επιλογές που υπάρχουν σήμερα

«Σύμφωνα με τις κοινωνικές επιστήμες, δεν υφίσταται μία ενιαία άποψη για την πατρική φιγούρα», λέει η Κιμ Μπρόιερ, ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο του Σλέσβιχ-Χόλσταϊν. Η επιστήμη κάνει διάκριση μεταξύ νομικού, βιολογικού και κοινωνικού πατέρα. «Κοινωνικός πατέρας είναι αυτός που έχει συναισθηματικό δέσιμο με το παιδί», εξηγεί η Μπρόιερ. Δεν είναι απαραίτητη προϋπόθεση η νομική ή βιολογική σχέση με το παιδί. Σύμφωνα με την ερευνήτρια, οι κοινωνικοί πατέρες μπορεί να είναι πολλοί για ένα παιδί, αφού «στην κοινωνική πραγματικότητα, υπάρχουν πολλές περιπτώσεις, κατά τις οποίες άνδρες μπορεί να αναλαμβάνουν τη φροντίδα ενός παιδιού και κατά συνέπεια και πατρικές ευθύνες». Οι οικογενειακές σχέσεις είναι άλλωστε διαρκώς υπό διαμόρφωση.

Η σχέση είναι αυτό που έχει σημασία

Σύμφωνα με την ψυχολόγο Λιζελότε Άνερτ, οι πολλές πατρικές φιγούρες δεν είναι πρόβλημα για την αναπτυξιακή εξέλιξη των παιδιών και τους δεσμούς τους: «Τα παιδιά μπορούν να δημιουργήσουν πολλαπλούς δεσμούς, ταυτόχρονα», εξηγεί η καθηγήτρια από το Βερολίνο. Οι σχέσεις είναι βασικά ανεξάρτητες η μία από την άλλη. Τα παιδιά με βιολογικό πατέρα και κοινωνικό πατέρα δεν μπαίνουν άλλωστε στη διαδικασία να τους συγκρίνουν διαρκώς. Σύμφωνα μάλιστα με την Άνερτ, το κατά πόσο ένας βιολογικός πατέρας αναγνωρίζεται και ως ο «νόμιμος πατέρας» ελάχιστη σημασία έχει για το ίδιο το παιδί. «Σημασία έχει η ίδια η σχέση», λέει.

Άλλωστε, όπως επισημαίνει η ερευνήτρια Μπρόιερ, δεν υφίσταται κάποιου είδους ιεραρχία μεταξύ νομικού, κοινωνικού και βιολογικού πατέρα: «Το ποιος είναι ο πιο σημαντικός πατέρας για ένα παιδί συναισθηματικά το αποφασίζει εν τέλει το ίδιο το παιδί».

Επιμέλεια: Χρύσα Βαχτσεβάνου