Το χτυποκάρδι της ανθρωπότητας

Γράφει ο Κωνσταντίνος Χρ. Σπίγγος *

Περίπου κατά την εποχή του Σόλωνα, οι μελετητές διαπιστώνουν μια μεταβολή στο χαρακτήρα της ποίησης. Σε μια πορεία που ίσως ανήκει ευρύτερα στη μετάβαση από την προϊστορία στην ιστορία, οι ποιητές οριστικοποιούνται ως διχασμένοι ανάμεσα σε φαντασία και πραγματικότητα.

Μέχρι τους πρώτες αιώνες της τελευταίας π.Χ. χιλιετίας, οι ποιητές βρίσκονταν σε άμεση επικοινωνία με αυτό που ονόμαζαν Μούσες, συνομιλούσαν με κάτι παράξενο μα ρεαλιστικό. Άκουγαν στα αυτιά τους ρυθμικά λόγια, που τα απέδιδαν σε κάτι το εξωτερικό, σε θεϊκές οντότητες. Αργότερα όμως, τους βρίσκουμε να τελούν υπό διαφορετική κατάσταση συνείδησης, συχνά με την εκστατική επήρεια του ρυθμού, του χορού ή/και ουσιών. Δεν συνομιλούν με κάτι το ξένο, αλλά βγαίνουν αυτοί έξω από το μυαλό τους.

Η στροφή έχει ίσως να κάνει με την τελική επικράτηση του συνειδητού ανθρώπινου λόγου περί του μέλλοντος (του δεύτερου -γνωστικού- εγκεφαλικού «χώρου» που χαρακτήρισε πριν μερικές δεκάδες χιλιετίες τη «sapiens sapiens» εκδοχή μας), επί του παλαιού -ψυχικού- εγκεφάλου της κίνησης, της μίμησης, του συναισθήματος και του ρυθμού, δηλαδή του παρόντος και του παρελθόντος. Ο μέχρι τούδε διχασμός μοιάζει να έχει αποτυπωθεί στη διαφορά μεταξύ Ιλιάδας και Οδύσσειας. Υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις ότι τα δύο έπη, αν και αποδίδονται στον Όμηρο, έχουν συντεθεί με διαφορά αιώνων.

Εξάλλου, η ιστορική έρευνα διαπιστώνει ότι παγκοσμίως, τα πρώτα ποιήματα μη γειτονικών πολιτισμών είχαν απαραίτητα ρυθμό και η ποίηση με τη μουσική αποτελούσαν αδιαχώριστο όλον. Κατά μια μυστηριώδη υπερτοπική ομοιότητα, πολλά είναι γραμμένα σε ρυθμό δακτυλικό εξάμετρο, που σημαίνει την ακολουθία δύο βραχέων συλλαβών από μία μακρά. Τόσο το «Άνδρα μοι έννεπε μούσα πολύτροπον…» όσο και οι Δελφικοί χρησμοί απαγγέλλονταν σε αυτό το ρυθμό. Η συγκοπτική παραλλαγή του, βραχύ-μακρό-παύση, είναι, σε μια πιο ανοιχτή ερμηνεία, κάτι αδιαμφισβήτητα πανανθρώπινο: ο ρυθμός της καρδιάς μας..

Δεν μπορεί παρά να σκεφτούμε με συγκίνηση, ότι το αρχέτυπο του ρυθμού, όπως μάς αποτυπώνεται στο εννεάμηνο της κύησης, το δίνει η καρδιά της μητέρας μας. Πριν ο λόγος αποτινάξει το ένστικτο, το χτυποκάρδι ένωνε ήδη την ανθρωπότητα με τρόπο που με το σύγχρονο υπολογιστικό εγκέφαλό μας δεν μπορούμε να διανοηθούμε, παρά μόνο όταν εξερευνήσουμε τα δύσβατα ψυχολογικά και ιστορικά βάθη μας. Αυτό ίσως και να είναι το ισχυρότερο δείγμα συλλογικού ασυνειδήτου! Κι εάν θα θέλαμε να το προεκτείνουμε ακόμη παραπάνω, ας δούμε τον δεκαπεντασύλλαβο: αυτός ο κλασικά ελληνικός ρυθμός, επτά χτύποι και μια παύση, κινείται πάνω στο πρότυπο της αποκαλούμενης αναπνευστικής αρρυθμίας και μπορεί να παραλληλιστεί με το χτύπο της καρδιάς μας όταν ερωτευόμαστε…

*Ο Κωνσταντίνος Χρ. Σπίγγος γεννήθηκε το 1971. Αποφοίτησε από το 3ο Λύκειο Χαϊδαρίου. Είναι νευρολόγος, απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του Ε. Κ Πανεπιστημίου Αθηνών και ειδικευθείς στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής, στο Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών «Γ. Γεννηματάς» και στο Ινστιτούτο Νευρολογίας του Λονδίνου. Έχει δεκάδες διεθνείς και ελληνικές δημοσιεύσεις και συμμετοχές σε ιατρικά συνέδρια.

Εκ παραλλήλου, ασκεί δραστηριότητες επιστημονικού συγγραφέα με εξειδίκευση στη Νευρολογία και στην Ψυχιατρική, δραστηριότητες ενημέρωσης και επιμόρφωσης στον τομέα της Νευρολογίας και της Ψυχιατρικής και στον ευρύτερο τομέα των σχέσεων ιατρού – ασθενούς, ενώ είχε και πολυετή δραστηριότητα στον τομέα της μετάφρασης και επιμέλειας κειμένων και βιβλίων ιατρικού και ευρύτερου ιατρο-κοινωνικού ενδιαφέροντος.

Συμμετέχει στο καθημερινό κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι με διαλέξεις, παρουσιάσεις, εισηγήσεις, άρθρα γνώμης, δημόσιες παρεμβάσεις και πολιτική δράση. Αρθρογραφεί σε εβδομαδιαία στήλη της κερκυραϊκής εφημερίδας «Καθημερινή Ενημέρωση» και είναι παραγωγός του ραδιοφωνικού ενθέτου «Επισυνάψεις» στον Κύμα FM 90,3.

Έχει εκδώσει το δοκίμιο εκλαϊκευμένης νευροεπιστήμης «Γνωστικός και ψυχικός εγκέφαλος» (ιδιοέκδοση 2014), τη συλλογή έμμετρου και πεζού λόγου «Χρήζεις προστασίας» (εκδόσεις ΑΛΔΕ 2018), τη συλλογή δοκιμίων φιλοσοφικού χαρακτήρα «Επισυνάψεις» (ιδιοέκδοση 2019), την ποιητική συλλογή «Καλούπια αναπνοών» (ιδιοέκδοση 2021) και την ποιητική συλλογή «Οδηγός ισοβιτών του φθινοπώρου» (εκδόσεις Carpe librum 2023). Επικοινωνία: kcspigos@gmail.com.