Πληθωρισμός με γνώμονα το κέρδος – οι επιπτώσεις της πολιτικής

Είναι καιρός να ενισχύσουμε την εργασία ενόψει του πληθωρισμού και όχι να συνεχίσουμε να προσπαθούμε να την αποδυναμώσουμε.

«Ποτέ δεν θέλεις μια σοβαρή κρίση να πάει χαμένη». Πολλές επιχειρήσεις έχουν δεχτεί αυτόν τον περίφημο αφορισμό όταν αντιμετώπισαν τα γεγονότα που διέκοψαν την οικονομική δραστηριότητα τα τελευταία χρόνια: επαναλειτουργία μετά την πανδημία, σημεία συμφόρησης σε βασικές παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού, εκτίναξη των τιμών της ενέργειας, πόλεμος στην Ουκρανία, αποτυχία συγκομιδής . Οι εταιρείες δεν μετακυλούσαν απλώς πιο ακριβά κόστη εισροών ως υψηλότερες τιμές πώλησης – συχνά χρεώνουν επιπλέον για να αυξήσουν τα κέρδη.

Στην τελευταία του οικονομική προοπτική , ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης προσθέτει στα ήδη συντριπτικά στοιχεία ότι σχεδόν όλες οι οικονομίες του ΟΟΣΑ έχουν βιώσει αυξανόμενα μερίδια κερδών εν μέσω κρίσης «κόστους διαβίωσης» (βλ. γράφημα). Το γεγονός ότι ο εγχώρια παραγόμενος πληθωρισμός δεν ξεκίνησε με τους μισθούς και τις αγορές εργασίας, αλλά οδηγήθηκε από την αύξηση των τιμών πώλησης των επιχειρήσεων, για την ενίσχυση των κερδών, έχει σημαντικές επιπτώσεις.

Το μερίδιο των μικτών κερδών (ακαθάριστο λειτουργικό πλεόνασμα) στο ΑΕΠ αυξήθηκε στις περισσότερες χώρες από το 2019

Υπάρχει ουσιαστικά μεγαλύτερο περιθώριο από αυτό που αναγνωρίζεται για μη πληθωριστική αύξηση των ονομαστικών μισθών. Ο εμπειρικός κανόνας για την εκτίμηση του τι είναι συμβατό με τον στόχο σταθερότητας των τιμών της κεντρικής τράπεζας είναι να προσθέσουμε στην τελευταία τάση αύξηση της εργασίας-παραγωγικότητας. Ας υποθέσουμε ότι οι επιχειρήσεις θα μετακυλίσουν αυξήσεις μισθού-κόστους ανά μονάδα παραγωγής —προεξοφλώντας έτσι την αύξηση της παραγωγικότητας— στις τιμές πώλησης. Εάν το μοναδιαίο μισθολογικό κόστος αυξηθεί σύμφωνα με τον στόχο σταθερότητας των τιμών, δεν υπάρχει πληθωριστική πίεση για υπέρβασή του.

Αυτός ο εμπειρικός κανόνας δεν ισχύει όταν τα αρχικά κέρδη είναι σημαντικά: τα υψηλά κέρδη μπορούν να παρέχουν ένα απόθεμα για την εξουδετέρωση της πίεσης στον πληθωρισμό από πιο ισχυρές αυξήσεις μισθών. Η δυναμική των ονομαστικών μισθών μπορεί στη συνέχεια να υπερβεί τον εμπειρικό κανόνα χωρίς να τεθεί σε κίνδυνο η σταθερότητα των τιμών.

Ωστόσο, οι σπείρες κέρδους -τιμής θέτουν υπό αμφισβήτηση την αφήγηση που χρησιμοποιείται επί του παρόντος για την εξήγηση του πληθωρισμού. Σύμφωνα με αυτήν την ιστορία, ο υψηλός πληθωρισμός προκύπτει από την υπερβολική συνολική ζήτηση – σιωπηρά λόγω της ώθησης των μισθών που ασκεί ανοδική πίεση στις τιμές – και θα διαρκέσει εκτός εάν η ζήτηση μετριαστεί. Και στις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες, οι οικονομίες υψηλής ζήτησης / υψηλής πίεσης γνώρισαν ένα αυξανόμενο μερίδιο εισοδήματος εργασίας, καθώς η διαπραγματευτική θέση των εργαζομένων ήταν πολύ ισχυρότερη, ωστόσο σήμερα παρατηρούμε το αντίθετο: τα μερίδια κέρδους αυξάνονται.

Μια πιο πειστική αφήγηση είναι ότι οι πρόσφατες διαταραχές και τα σημεία συμφόρησης από την πλευρά της προσφοράς δημιούργησαν μονοπωλιακή ισχύ στις αγορές προϊόντων. Γνωρίζοντας ότι οι ανταγωνιστές αντιμετώπιζαν τα ίδια προβλήματα, αύξηση του κόστους των εισροών και ελλείψεις υλικών για βασικές εισροές παραγωγής, οι μεμονωμένες επιχειρήσεις ήταν σε θέση να αυξήσουν τις τιμές χωρίς να χρειάζεται να φοβούνται ότι θα χάσουν μερίδιο αγοράς καθώς η παραγωγή για ολόκληρο τον κλάδο ήταν περιορισμένη. Έτσι, οι τιμές πώλησης κατέληξαν να αυξάνονται συνεχώς πάνω από το υψηλότερο κόστος εισροών.

Περικοπές στους πραγματικούς μισθούς

Αυτή η μονοπωλιακή δύναμη, και η πίεση που δημιουργεί στον πληθωρισμό, είναι προσωρινή. Οι διακοπές από την πλευρά της προσφοράς είναι πλέον σε μεγάλο βαθμό πίσω μας, όπως και η ακραία τιμολογιακή ισχύς των επιχειρήσεων. Οι εταιρείες πρέπει και πάλι να είναι προσεκτικές στον κίνδυνο οι ανταγωνιστές να εκμεταλλευτούν το μερίδιο αγοράς τους και να σκεφτούν δύο φορές προτού επιδοθούν σε εκτίναξη των τιμών.

Καθώς οι επιχειρήσεις δεν επωφελούνται πλέον από τη ριζική ισχύ τιμολόγησης, οι εταιρείες θα δουν τους εαυτούς τους αναγκασμένους να μειώσουν τα πρόσθετα περιθώρια κέρδους που έχουν καταλήξει να αποκτήσουν. Εάν δεν το κάνουν και προσπαθήσουν αντ ‘αυτού να αυξήσουν ξανά τις τιμές για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις για υψηλότερους μισθούς, κινδυνεύουν να χάσουν μερίδια αγοράς σε ανταγωνιστές που μετριάζουν τα περιθώρια κέρδους. Αυτό ενισχύει την υπόθεση για ισχυρότερη αύξηση των μισθών.

Οι σπείρες κέρδους-τιμής έχουν αναδιανείμει το εισόδημα από την εργασία στις επιχειρήσεις. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα στις περικοπές των πραγματικών μισθών, ενώ τα μερίσματα που καταβάλλονται από τις 1.200 μεγαλύτερες εταιρείες του κόσμου αυξήθηκαν κατά 8,5 τοις εκατό το 2022, σε ένα ρεκόρ 1,56 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Το φόντο είναι μια τάση για δεκαετίες πτώσης των μεριδίων εργασίας , με την αύξηση των πραγματικών διάμεσων μισθών να υστερεί συστηματικά σε σχέση με τις τάσεις της παραγωγικότητας. Για να αποκατασταθεί κάποια δικαιοσύνη, η αύξηση των ονομαστικών μισθών πρέπει να επιταχυνθεί, έτσι ώστε η αγοραστική δύναμη που χάνεται στις επιχειρήσεις να μπορεί να μεταφερθεί πίσω στους εργαζόμενους.

Πειθαρχία των εργαζομένων

Ενώ ο ρόλος των κερδών στη συνοδήγηση της κρίσης του κόστους ζωής είναι καλά τεκμηριωμένος , υπάρχει αδυναμία να κατανοηθούν πλήρως οι συνέπειες για την οικονομική πολιτική. Η πολιτική, συμπεριλαμβανομένης της οικονομικής προοπτικής του ΟΟΣΑ, εξακολουθεί να βασίζεται στην (λανθασμένη) αντίληψη ότι η ρίζα του πληθωρισμού βρίσκεται στις στενές αγορές εργασίας και στην πλεονάζουσα συνολική ζήτηση.
Παρά τα στοιχεία για το εταιρικό κέρδος, η προτεραιότητα παραμένει επομένως να αποτραπεί η επιτάχυνση της αύξησης των μισθών με οποιοδήποτε ουσιαστικό τρόπο. Η βασική ιδέα, σύμφωνα με δεκαετίες ορθόδοξης οικονομικής σκέψης, εξακολουθεί να είναι να οδηγηθεί η οικονομία σε ύφεση, να αποδυναμωθεί η διαπραγματευτική θέση των συνδικάτων και να πειθαρχήσουν οι εργαζόμενοι ώστε να αποδεχτούν ότι απλώς έχουν γίνει φτωχότεροι.