«Νιώθουμε ενοχές που οι φίλοι μας υποφέρουν εξαιτίας του δικού μας στρατού»

Είναι Κυριακή πρωί, λίγο πριν τις 11:00, όταν καταφέρνω τελικά να μιλήσω μέσω zoom με τη Σβετλάνα Πέτριτσουκ. Οι τελευταίες ημέρες είναι πολύ δύσκολες για αυτήν. Έχει κοιμηθεί μόνο λίγες ώρες, είναι φανερό πως είναι εξαντλημένη. Η Πέτριτσουκ είναι από τις γνωστότερες θεατρικές συγγραφείς της νέας γενιάς στη Ρωσία, βραβευμένη με τη Χρυσή Μάσκα, τη σημαντικότερη διάκριση στον χώρο του ρωσικού θεάτρου. Πριν από δύο μέρες ακύρωσε τα συμβόλαια με τις κρατικές σκηνές που θα ανέβαζαν δικά της έργα μέσα στους επόμενους μήνες. Είναι ανάμεσα στους όλο και περισσότερους ρώσους καλλιτέχνες που εκφράζουν ανοιχτά την αντίθεσή τους με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

Για την Πέτριτσουκ και τους συναδέλφους της, αυτή η στάση έχει κόστος. Το οικονομικό δεν είναι απαραιτήτως το μεγαλύτερο. Ή πάντως δεν είναι κάτι που αυτή τη στιγμή την απασχολεί. Αυτό το πρωί που την πετυχαίνω άυπνη, με τα μάτια της βουρκωμένα, η προτεραιότητά της είναι να βεβαιωθεί ότι είναι καλά ο άντρας της. Ο Γιούρι Σεχβάτοφ, διευθυντής του Διεθνούς Φεστιβάλ Δράματοςлюбимовка που πραγματοποιείται εδώ και τριάντα χρόνια στη Μόσχα, βρίσκεται στη φυλακή. Συνελήφθη την Πέμπτη, επειδή στεκόταν στον δρόμο κρατώντας ένα πλακάτ που έγραφε «Όχι στον πόλεμο».

Η Πέτριτσουκ μου λέει ότι μπορεί να χρειαστεί να διακόψουμε τη συνομιλία μας, διότι αυτήν την ώρα επιτρέπεται στους κρατουμένους να κάνουν το μοναδικό τηλεφώνημα της ημέρας. Την προηγουμένη της έλεγε να μην ανησυχεί, ότι είναι καλά. «Μου λέει ότι είναι ανάμεσα σε συμπαθητικούς ανθρώπους», λέει και χαμογελάει για πρώτη φορά. Μέχρι την ώρα που μιλούσαμε, πάνω από 3.000 άνθρωποι είχαν συλληφθεί επειδή διαδήλωναν κατά του πολέμου.

«Ξέρετε, σε αυτήν τη χώρα μας μεγάλωσαν με την ιδέα ότι η Ρωσία είναι η χώρα της ειρήνης, ότι φέρνουμε την ειρήνη σε όλον τον κόσμο. Πηγαίναμε στις παρελάσεις κάθε χρόνο στις 9 Μαΐου για να γιορτάσουμε τη νίκη στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μας έβαζαν να απαγγέλλουμε ποιήματα… Αλλά φαίνεται ότι τώρα πια, αρκεί να σταθεί κανείς στο δρόμο κρατώντας ένα πλακάτ που λέει “Όχι στον Πόλεμο” για να καταλήξει στη φυλακή», λέει η Πέτριτσουκ και καθώς μιλάει σκουπίζει με το χέρι της τα δάκρυα που κάθε τόσο κυλούν από τα μάτια της. «Με συγχωρείτε, αλλά τα τελευταία βράδια δεν κοιμάμαι».

«Ένιωθε ότι έχει ηθικό χρέος απέναντι στους συναδέλφους μας»

Την προηγούμενη μέρα είχε περάσει τρεις ώρες σε μια τεράστια ουρά έξω από τη φυλακή όπου κρατείται ο Σεχβάτοφ. «Είμασταν όλοι φίλοι και συγγενείς κάποιου από τους συλληφθέντες στις αντιπολεμικές διαδηλώσεις. Θα μείνουν μέσα για 30 ημέρες, αυτή είναι η ποινή. Για ανάρτηση στα σόσιαλ μίντια η ποινή φυλάκισης είναι 10 ημέρες», μου εξηγεί. Δεν είμαι σίγουρη ότι κατάλαβα καλά. Την ξαναρωτάω: Μπορεί κάποιος να οδηγηθεί για δέκα ημέρες στη φυλακή επειδή έγραψε κάτι εναντίον του πολέμου στα σόσιαλ μίντια; «Φυσικά. Αυτή είναι η ζωή μας εδώ», αποκρίνεται.

Ο Γιούρι Σεχβάτοφ αισθανόταν ότι δεν μπορούσε να παραμείνει σιωπηλός. Πρώτ’ απ’ όλα ο πατέρας του είναι μισός Ουκρανός, βρίσκεται αυτή τη στιγμή στην Ουκρανία. «Έπειτα ένιωθε ότι έχει ηθικό χρέος απέναντι στους συναδέλφους μας, οι οποίοι έρχονται κάθε χρόνο από όλον τον κόσμο στη Μόσχα για το φεστιβάλ. Ο Γιούρα, όπως και πάρα πολλοί από εμάς απευθυνόμαστε στη διεθνή κοινότητα για να σας πούμε ότι δεν θέλουμε όλον αυτόν τον θάνατο. Δεν θέλουμε ο κόσμος να μας συνδέει με αυτήν τη βαρβαρότητα. Αυτό ήθελε να πει ο άντρας μου όταν βγήκε και στάθηκε μόνος του στην άκρη του δρόμου».

Η Πέτριτσουκ μου εξηγεί ότι στον χώρο του ανεξάρτητου θεάτρου όλοι είναι εναντίον του πολέμου και εναντίον του καθεστώτος. Είναι ένας μικρόκοσμος, ναι, αλλά καθόλου αμελητέος. «Χθες κυκλοφόρησε μια ανοιχτή επιστολή διαμαρτυρίας και μέσα σε λίγες ώρες την είχαν υπογράψει πάνω από 16.000 καλλιτέχνες και διανοούμενοι» λέει.

Και προστίθενται διαρκώς νέες υπογραφές. «Υπάρχουν χιλιάδες Ρώσοι που θέλουν να δηλώσουν ότι ποτέ δεν δώσαμε την άδειά μας για αυτό που συμβαίνει», λέει και προσθέτει ότι κανείς τους δεν το περίμενε. Η είδηση για την εισβολή ήταν ένα σοκ.

«Ξέρω ότι μπορεί σε λίγες ώρες να μου χτυπήσουν την πόρτα»

«Στην πραγματικότητα, πολύ περισσότεροι άνθρωποι από όσους τελικά το κάνουν, θέλουν να διαδηλώσουν και να μιλήσουν κατά του πολέμου. Αλλά δεν μπορούν, πολλοί άνθρωποι έχουν παιδιά, πρέπει να τα σκεφτούν, πού θα τα αφήσουν;» μου λέει. Η ίδια δεν πήγε στη διαδήλωση, μετά από κοινή απόφαση του ζευγαριού, γιατί κάποιος έπρεπε να μείνει πίσω να φροντίσει για την αδελφή του Γιούρι και τον γιο της που έρχονταν στη Μόσχα – «μένουν στα σύνορα με την Ουκρανία», εξηγεί. Παρόλ’ αυτά, η Πέτριτσουκ ξέρει ότι βάζοντας την υπογραφή της στην ανοιχτή επιστολή κατά του πολέμου και ακυρώνοντας τις συνεργασίες της, πήρε ένα ρίσκο.

Μου λέει ότι δεν τη νοιάζει, το έχει πάρει απόφαση, έχει ήσυχη τη συνείδησή της. «Ξέρω ότι μπορεί σε λίγες ώρες να μου χτυπήσουν την πόρτα. Αλλά ξέρω ότι έχω κάνει το σωστό», λέει με την ήρεμη φωνή της. «Η γιαγιά μου ζούσε σε αυτήν την πόλη στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και μου έχει πει πολλές ιστορίες. Ξέρω ότι αν ζούσε θα μου έλεγε να κάνω το σωστό, να ταχθώ με τη μεριά της ειρήνης».

Ρωτάω την Πέτριτσουκ αν η ίδια έχει φίλους στην Ουκρανία. «Φυσικά, όλοι έχουμε φίλους και συναδέλφους στην Ουκρανία. Θα ήταν ψέματα αν έλεγα ότι τα τελευταία χρόνια δεν έχουν δοκιμαστεί οι σχέσεις μας», σχολιάζει θλιμμένα. Και σπεύδει να πει ότι το βρίσκει απολύτως κατανοητό, «μας συνδέουν ίσως με μια μερίδα Ρώσων που…» Όμως όταν έγινε γνωστή η σύλληψη του Σεχβάτοφ, πολλοί ανάμεσά τους της έστειλαν μηνύματα υποστήριξης. «Αλλά καταλαβαίνω και εκείνους που δεν μου έγραψαν. Εμείς είμαστε αυτοί που έχουμε χρέος να τους γράψουμε και να τους υποστηρίξουμε». Λίγο πριν κλείσουμε, η Πέτριτσουκ λέει ότι θέλει να πει κάτι τελευταίο. «Δεν γνωρίζω ούτε έναν άνθρωπο ο οποίος να ψήφισε έστω και μια φορά τον Πούτιν. Κανείς μας δεν τον ψήφισε, ποτέ».

«Έγιναν αντιπολεμικές διαδηλώσεις σε 58 πόλεις της Ρωσίας»

Το πρώτο που μου λέει η Αναστασία Πατλάι, όταν μιλάμε αργά το βράδυ του Σαββάτου, είναι ότι εδώ και δέκα ημέρες βρίσκεται στη Γρανάδα της Ισπανίας. «Δεν μπορώ να βγω στον δρόμο μαζί με τους συναδέλφους μου που διαδηλώνουν αυτές τις ώρες στη Μόσχα. Αλλά δεν μπορώ και να καταδικάσω εκείνους που δεν βγαίνουν διότι φοβούνται τις συνέπειες», εξηγεί. Καταλαβαίνω ότι θέλει να πει πως μιλάει εκ τους ασφαλούς, εφόσον δεν κινδυνεύει να βρεθεί σε κάποιο κελί, όπως οι συνάδελφοί της.

Η Πατλάι είναι σκηνοθέτης και διευθύνει την ανεξάρτητη θεατρική σκηνή teatr.docТеатр.doc – театр, в котором не играют στη Μόσχα. Η πιο πρόσφατη παράσταση που σκηνοθέτησε είχε θέμα την ιστορία της γερμανίδας ηθοποιού Καρόλα ΝέερCarola Neher, geb. 2.11.1900, gest. 26. Juli 1942 im Gulag | Memoreal37, η οποία άφησε την τελευταία της πνοή στα σταλινικά γκουλάγκ. «Κάνουμε θέατρο-ντοκουμέντο και με αυτήν την παράσταση θέλαμε να σχολιάσουμε τη διάλυση της οργάνωσης MemorialMemorial: Russia’s civil rights group uncovering an uncomfortable past | BBC News από το ρωσικό καθεστώς, να μιλήσουμε για τη μνήμη στη σημερινή Ρωσία», λέει.

Η Πατλάι μου λέει ότι το βράδυ της Πέμπτης πολλοί συνάδελφοί της κατέβηκαν στην Πλατεία Πούσκιν για να διαμαρτυρηθούν ενάντια στην εισβολή στην Ουκρανία. «Δεν γνωρίζουμε πόσοι άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους, αλλά σύμφωνα με τα στοιχεία της οργάνωσης OVDinfoovdinfo.org, που καταγράφει τις συλλήψεις και προσφέρει νομική βοήθεια στους συλληφθέντες, ξέρουμε ότι μέχρι αυτή τη στιγμή που μιλάμε έχουν οδηγηθεί στη φυλακή πάνω από 1.700 άνθρωποι. Ανάμεσά τους και δυο φίλοι μου. Έγιναν αντιπολεμικές διαδηλώσεις σε 58 πόλεις της Ρωσίας. Αλλά, ξέρετε, το τίμημα που πληρώνει σήμερα όποιος διαδηλώνει κατά του Πούτιν στη Ρωσία, είναι πολύ υψηλό».

Ορισμένοι αποφασίζουν οι ίδιοι να το πληρώσουν. Όπως έκανε η Ελένα ΚοβάλσκαγιαArtistic Director of Moscow’s Meyerhold Theatre Resigns in Protest Against War | TheaterMania, στενή φίλη και συνεργάτης της Πατλάι, η οποία ανακοίνωσε ότι αποχωρεί από τη διεύθυνση του Θεάτρου Μέγερχολντ. Η είδηση της παραίτησης έκανε τον γύρο του κόσμου.

«Μόλις χθες ανακοίνωσε την αποχώρησή του από τη θέση του διευθυντή του Θεάτρου Μαγιακόφσκι και ο Μιντάουγκας ΚαρμπάουσκιςMindaugas Karbauskis | Facebook. Δεν είμαι βέβαιη εάν το αποφάσισε μόνος του ή τον εξανάγκασαν σε παραίτηση επειδή εξέφρασε την διαμαρτυρία του», παρατηρεί η Πατλάι. «Αυτό που πρέπει να γνωρίζετε είναι ότι στη Ρωσία υπάρχουν δύο ξεχωριστοί πολιτισμοί, ας το πούμε έτσι. Από τη μια πλευρά είναι οι επίσημοι, κρατικοί πολιτιστικοί οργανισμοί που χρηματοδοτούνται από το κράτος. Και από την άλλη είναι η ανεξάρτητη σκηνή της τέχνης – οι καλλιτέχνες αυτοί αγωνίζονται πάντα εναντίον του καθεστώτος, όπως μπορούν, παίρνοντας μεγάλα ρίσκα».

«Κανείς δεν ξέρει τι μπορούν να χαρακτηρίσουν ως βοήθεια σε ξένο κράτος και εσχάτη προδοσία»

Το τίμημα, όμως, στο οποίο αναφέρεται η συνομιλήτριά μου μπορεί να είναι ακόμη πιο βαρύ. Πριν από λίγες ημέρες ψηφίστηκε ένας νέος νόμος. Η Πατλάι μου στέλνει το κείμενο: «Οι Ένοπλες Δυνάμεις της Ρωσικής Ομοσπονδίας διεξάγουν ειδική επιχείρηση για την προστασία της Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντονέτσκ και της Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντονμπάς. Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η παροχή οικονομικής, υλικοτεχνικής, συμβουλευτικής ή άλλης βοήθειας σε ξένο κράτος, διεθνή ή ξένο οργανισμό ή στους εκπροσώπους τους σε δραστηριότητες που στρέφονται κατά της ασφάλειας της Ρωσικής Ομοσπονδίας χαρακτηρίζεται έγκλημα σύμφωνα με το άρθρο 275 του Ποινικού Κώδικα της Ρωσικής Ομοσπονδίας (εσχάτη προδοσία).Το αδίκημα αυτό επισύρει ποινή στέρησης της ελευθερίας έως και 20 έτη».

Όπως παρατηρεί η σκηνοθέτιδα, «κανείς δεν ξέρει τι μπορούν να χαρακτηρίσουν ως βοήθεια σε ξένο κράτος και εσχάτη προδοσία. Μπορεί η υπογραφή μου σε μια ανοιχτή επιστολή διαμαρτυρίαςОткрытое письмо российских работников культуры и искусства против войны с Украиной | Spectate, η έκφραση αλληλεγγύης προς τους ουκρανούς συναδέλφους μας να θεωρηθεί εσχάτη προδοσία». Το 2013, συνεχίζει, η ρωσική κυβέρνηση επανέφερε το λεξιλόγιο που ανάγεται στα χρόνια του Στάλιν. Όλα ξεκίνησαν όταν ψηφίστηκε ο διαβόητος νόμος για τους ξένους πράκτορες – σήμερα ξένοι πράκτορες θεωρούνται όλα τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης, οι ανεξάρτητοι δημοσιογράφοι και οι ανθρωπιστικές οργανώσεις όπως η OVDinfo και το Μemorial.

Είναι μια επιστροφή στα πιο σκοτεινά χρόνια της ιστορίας της πατρίδας της, λέει η Πατλάι. «Ξέρετε ότι ο ΜέγερχολντVsevolod Meyerhold, όπως πάρα πολλοί ρώσοι καλλιτέχνες και διανοούμενοι, κατηγορήθηκε ως προδότης και δολοφονήθηκε». Και δεν είναι καθόλου σίγουρη πως αν γλιτώσουν τη σύλληψη και τη φυλάκιση σήμερα ή αύριο, θα τη γλιτώσουν και σε λίγο καιρό. Όπως μου λέει, πολλοί Μοσχοβίτες που διαδήλωσαν πέρσι τον Ιανουάριο υπέρ του Ναβάλνι, συνελήφθησαν τρεις μήνες αργότερα. «Η Αστυνομία μελέτησε τα βίντεο από τις κάμερες στους δρόμους και τον Απρίλιο άρχισε να χτυπάει τις πόρτες τους».

«Νιώθουμε ενοχές διότι οι φίλοι μας υποφέρουν εξαιτίας του δικού μας Στρατού»

Μόνο για τον χώρο του θεάτρου, λέει η Πατλάι, μπορεί να μου μιλήσει. Αν και γνωρίζει ότι υπάρχει πολύ μεγάλη κινητοποίηση ανάμεσα στους διανοούμενους και τους επιστήμονες της χώρας. Λίγο αργότερα, θα μου στείλει την ανοιχτή επιστολήОткрытое письмо российских ученых и научных журналистов против войны с Украиной (полный список подписей) | trv-science.ru που υπογράφουν χιλιάδες ρώσοι επιστήμονες. «Ανάμεσά τους είναι πάρα πολλοί εξαιρετικά διακεκριμένοι επιστήμονες και μάλιστα χρησιμοποιούν πολύ αυστηρή γλώσσα», παρατηρεί. «Αλλά θα σας μιλήσω για τη μικρή μου φούσκα, όπως την αποκαλώ. Για τους ανθρώπους του θεάτρου. Όλοι έχουμε φίλους και συναδέλφους στο Κίεβο. Δεν γίνεται να μη σταθούμε στο πλευρό τους. Υποφέρουμε γι’ αυτό που τους συμβαίνει. Καμιά φορά σκέφτομαι ότι νιώθουμε και ντροπή, ενοχές».

Ντροπή και ενοχές, γιατί; «Είναι πολύ περίπλοκο αυτό το συναίσθημα. Όλοι εμείς δεν είμαστε ψηφοφόροι του Πούτιν. Όλοι μας κατεβήκαμε στις διαδηλώσεις το 2010, το 2011, το 2012, ζητώντας δίκαιες εκλογές. Αλλά είμαστε λίγοι, αδύναμοι. Δεν καταφέραμε να πείσουμε αρκετούς από τους συμπατριώτες μας ότι ο Πούτιν διέπραττε έγκλημα κατά της δημοκρατίας. Και τώρα πρέπει να ζήσουμε με τις συνέπειες αυτής αποτυχίας μας, αυτής της αδυναμίας μας». Η Πατλάι λέει ότι ακόμη κι έτσι, κανείς τους δεν μπορούσε να φανταστεί αυτήν την εξέλιξη. Όχι μόνο οι καλλιτέχνες, αλλά και οι πιο έμπειροι πολιτικοί αναλυτές της χώρας, δεν ήταν προετοιμασμένοι γι’ αυτό που συνέβη. «Αλλά όπως σας είπα, τώρα βλέπουμε τις συνέπειες της αδυναμίας μας. Και νιώθουμε ενοχές διότι οι φίλοι μας υποφέρουν εξαιτίας του δικού μας Στρατού».

Η Πατλάι λέει ότι για να μάθει κάποιος που βρίσκεται στη Ρωσία τι πραγματικά συμβαίνει, πρέπει να βρίσκει τρόπο να παρακολουθεί ανεξάρτητα ουκρανικά ή άλλα ξένα μέσα ενημέρωσης. Στη Ρωσία έχουν απομείνει δυο τρία μικρά ανεξάρτητα μέσα, τα οποία από χθες απαγορεύεται να χρησιμοποιούν τη λέξη «πόλεμος». «Αυτό που ακούνε οι Ρώσοι στις ειδήσεις είναι ότι η χώρα μας κάνει μια ειδική επιχείρηση εναντίον των νεοναζί. Έχουν πλημμυρίσει με ψέματα τον δημόσιο χώρο. Αλλά δεν τα πιστεύουν όλοι οι Ρώσοι», μου ξαναλέει. «Βλέπω στα σόσιαλ μίντια τις διαδηλώσεις υπέρ της Ουκρανίας που γίνονται σε άλλες χώρες, πόσο μεγάλες είναι, πόσοι άνθρωποι βγαίνουν να φωνάξουν κατά της ρωσικής εισβολής. Και μετά βλέπει κανείς πόσο αναλογικά λίγοι άνθρωποι διαδηλώνουν στη Ρωσία. Όμως η Ρωσία είναι ένα ολοκληρωτικό καθεστώς. Όταν παίρνεις την απόφαση να βγεις στο πεζοδρόμιο να σταθείς με ένα πλακάτ που γράφει ότι είσαι ενάντια στον πόλεμο, πρέπει να είσαι έτοιμος να πληρώσεις μεγάλο τίμημα».

Το εισιτήριο της επιστροφής της στη Μόσχα είναι για τις 7 Μαρτίου, θα μου πει. Φυσικά δεν πρόκειται να φύγει από την Ισπανία. Όχι τώρα. Δυο μέρες αργότερα, θα μιλήσουμε ξανά, για λίγο. Έχουν συλληφθεί σχεδόν 6.000 άνθρωποι. Η Πατλάι μου λέει ότι στη Μόσχα οι φυλακές έχουν γεμίσει από διαδηλωτές κατά του πολέμου. «Δεν υπάρχει χώρος, τώρα τους κρατάνε στα αστυνομικά τμήματα», μου λέει.

«Οι συνειδήσεις διαμορφώθηκαν μέσα από τον πόλεμο της προπαγάνδας που κάνει τόσα χρόνια το καθεστώς»

Το πρωί της Δευτέρας έχω ραντεβού να μιλήσω στο zoom με την Σάσα Ντενίσοβα, από την Ουκρανία, η οποία ζει κι εργάζεται ως θεατρική συγγραφέας και σκηνοθέτης στη Μόσχα τα τελευταία δεκαεπτά χρόνια. Η Ντενίσοβα έχει καταφέρει να κοιμηθεί ελάχιστες ώρες αυτές τις μέρες. Η μητέρα της ζει στο Κίεβο και προσπαθεί να είναι σε επικοινωνία μαζί της συνέχεια. «Αυτή την ώρα είναι ασφαλής, αλλά παραμένει στο σπίτι της, δεν είναι σε καταφύγιο. Προχθές χτυπήθηκε μια πολυκατοικία ένα χιλιόμετρο μακριά της», μου λέει. Έχει πολλούς συγγενείς και φίλους στην Ουκρανία και παρακολουθεί τις εξελίξεις μέσα από συγκεκριμένα κανάλια στο Telegram. «Τα στέλνω στους ρώσους φίλους μου για να μπορέσουν να σχηματίσουν μόνοι τους άποψη για όσα συμβαίνουν», συνεχίζει. Όλοι ξέρουν ότι από τα ρωσικά μέσα είναι αδύνατο να ενημερωθούν με αξιοπιστία.

«Τώρα αρχίζει και αφυπνίζεται η κοινή γνώμη. Πολλοί Ρώσοι έχουν αρχίσει να αναζητούν έγκυρες πηγές, να ενημερώνονται, να συζητούν. Αυτό δεν ήταν κάτι δεδομένο και αυτονόητο στη Ρωσία», λέει η Ντενίσοβα. «Υπήρχε μόνο μια άποψη, η επίσημη. Τώρα περισσότεροι άνθρωποι βλέπουν ότι βομβαρδίζονται σπίτια και δολοφονούνται άνθρωποι στο Κίεβο, στο Χάρκοβο… Και αρχίζουν πια να αναρωτιούνται, να ζητούν απαντήσεις». Η Ντενίσοβα λέει ότι πολλοί συνάδελφοί της από τον χώρο του θεάτρου της στέλνουν μηνύματα συμπαράστασης και εκφράζουν ανοιχτά την υποστήριξή τους στην Ουκρανία. «Αλλά πρέπει να βρουν και οι άνθρωποι του θεάτρου μια κοινή γλώσσα, πρέπει να βγουν και τα σωματεία να μιλήσουν, συλλογικά, όπως έκαναν οι επιστήμονες».

Η ουκρανή σκηνοθέτιδα σκέφτεται ότι αυτό που κάνουν χρόνια τώρα οι άνθρωποι του θεάτρου είναι να αρθρώνουν λόγο και να εκφράζονται μέσα από την τέχνη – τώρα, όμως, πρέπει να κινητοποιηθούν με άλλο τρόπο. «Πρέπει να γράψουμε, να εκπαιδεύσουμε τον κόσμο, να συνεισφέρουμε στην ενημέρωση των ανθρώπων. Διότι στη Ρωσία οι συνειδήσεις διαμορφώθηκαν μέσα από τον πόλεμο της προπαγάνδας που κάνει τόσα χρόνια το καθεστώς. Πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να δουν ότι τους λένε ψέματα, πρέπει να δουν τις εικόνες που βλέπει όλος ο υπόλοιπος κόσμος».

«Είναι σημαντικό για εμάς σήμερα να αποστασιοποιηθούμε από την τέχνη που υπηρετεί την κρατική προπαγάνδα

Χθες, μετά τις απανωτές ειδήσεις από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες –και την Ελλάδα– που ενημέρωναν ότι διάφοροι πολιτιστικοί οργανισμοί διακόπτουν συνεργασίες και σπάνε συμβόλαια με ρωσικούς πολιτιστικούς οργανισμούς ή καλλιτέχνες που στηρίζουν τον ρώσο πρόεδρο, επικοινώνησα ξανά με την Αναστασία Πατλάι. Είχε προηγηθεί η έκκληση του ουκρανικού υπουργείου Πολιτισμού στη διεθνή κοινότητα να διαρρήξει κάθε σχέση με τους εκπροσώπους της ρωσικής κουλτούρας. «Σε αυτήν την ουσιαστικά ολοκληρωτική χώρα, ο πολιτισμός εκτελεί υπηρεσιακή λειτουργία και υπηρετεί την κρατική προπαγάνδα», αναφέρει η ανοιχτή επιστολή που αναρτήθηκε στο σάιτ του υπουργείου.

Η Πατλάι μου λέει ότι κατανοεί τους Ουκρανούς, ότι είναι πιθανό οι πληροφορίες σχετικά με τη διακοπή των πολιτιστικών δεσμών με τη Ρωσία να ενισχύσουν τώρα το ηθικό των Ουκρανών πολύ περισσότερο από ό,τι η διατήρηση αυτών των δεσμών. «Ωστόσο εξακολουθούμε να πιστεύουμε στη δύναμη της τέχνης και στη δύναμη που έχουν αυτοί δεσμοί». Η σκηνοθέτιδα είναι μάλιστα ανάμεσα στους συντάκτες μιας ανοιχτής επιστολής με την οποία ζητούν, απογοητευμένοι από τη στάση των επίσημων οργάνων που τους εκπροσωπούν, να δημιουργηθεί ένα νέο, ανεξάρτητο θεατρικό σωματείο:

«Είναι σημαντικό για εμάς σήμερα να εκφράσουμε τη γνώμη μας, την οργή μας, τον πόνο μας. Και να αποστασιοποιηθούμε από την τέχνη, η οποία έχει “υπηρεσιακή λειτουργία” και υπηρετεί την “κρατική προπαγάνδα”. Σήμερα ακούσαμε για μια επιστολή που γράφτηκε από κορυφαία πολιτιστικά εκπαιδευτικά ιδρύματα (GITISgitis.net, VGIKRussian State University of Cinematography, Gnesinkagnesinka.com και άλλα), η οποία δικαιολογεί και υποστηρίζει τη στρατιωτική εισβολή. Και καταλαβαίνουμε ότι αυτές οι διατυπώσεις περί “υπηρεσιακής λειτουργίας” και φερεφώνου της “κρατικής προπαγάνδας” δεν απέχουν και πολύ από την αλήθεια.

Πιστεύουμε ότι πρέπει να δημιουργήσουμε ένα ανεξάρτητο σωματείο ηθοποιών του θεάτρου. Θα περιλαμβάνει όλους τους ανθρώπους του σύγχρονου ρωσικού θεάτρου. Αυτό που έχει σημασία τώρα δεν είναι η γλώσσα της τέχνης, αλλά να δηλώσουμε άμεσα, ξεκάθαρα και δυνατά τη θέση μας – είμαστε ενάντια στον πόλεμο στην Ουκρανία που εξαπέλυσαν οι ρωσικές αρχές! Απαιτούμε να σταματήσουν οι στρατιωτικές ενέργειες σε ολόκληρη την επικράτεια της Ουκρανίας! Διαμαρτυρόμαστε για τον πόλεμο στην Ουκρανία, τις δολοφονίες αμάχων (στο Χάρκοβο, στο Κίεβο και σε όλη την Ουκρανία), τις επιθέσεις σε κατοικίες, ενάντια στην κατάληψη ενός κυρίαρχου κράτους. Άνθρωποι, παιδιά σκοτώνονται! Το θέατρο απαιτεί να σταματήσει αμέσως αυτός ο πόλεμος!»

Στον χώρο του ρωσικού πολιτισμού υπάρχουν πολλοί ελεύθεροι και ανεξάρτητοι καλλιτέχνες, οι οποίοι όλα αυτά τα χρόνια κάνουν τέχνη συχνά με κίνδυνο της καριέρας τους ή ακόμα και της ελευθερίας τους, μου λέει η Πατλάι. Και τώρα πολλοί από αυτούς έχουν υπογράψει και δημοσιεύσει επιστολές με αντιπολεμική στάση, καταδικάζοντας έντονα την επιθετικότητα και την εισβολή. «Υπάρχουμε όλοι εμείς που είμαστε ενάντια στον πόλεμο, που απαιτούμε να σταματήσει, που είμαστε εξοργισμένοι, που είμαστε στο πλευρό των Ουκρανών, οι οποίοι υπερασπίζονται τη γη τους και τα παιδιά τους».

Κατερίνα Οικονομάκου

πηγή: insidestory.gr