Κόλαση στη Μέση Ανατολή: Ο Τραμπ έπληξε τρεις πυρηνικές εγκαστάσεις του Ιράν

Intelligence Dpt

Σε μια κίνηση άνευ προηγουμένου κλιμάκωσης ο Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε στις 02:00 τα ξημερώναμτα της Κυριακής ότι μετά από διαταγή του οι ΗΠΑ έπληξαν τρεις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν και προειδοποίησε για νέα πλήγματα αν η Τεχεράνη δεν οδηγηθεί σε ειρηνευτική συμφωνία άμεσα.

Ο Τραμπ δηλώνει ότι οι ΗΠΑ θα στοχεύσουν και άλλους στόχους εάν δεν επιτευχθεί ειρήνη
Ο Τραμπ δηλώνει ότι οι βασικές πυρηνικές εγκαταστάσεις «εξαλείφθηκαν ολοκληρωτικά και πλήρως»
Η κρατική τηλεόραση του Ιράν αναφέρει ότι το προσωπικό των εγκαταστάσεων είχε απομακρυνθεί
Τα πλήγματα εμπλέκουν άμεσα τις ΗΠΑ στη σύγκρουση Ισραήλ-Ιράν
Κίνηση που ισοδυναμεί με κήρυξη πολέμου έκαναν οι ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή πλήττοντας τρεις πυρηνικές εγκαστάσεις του Ιράν σε μια εξέλιξη που μπορεί να οδηγήσει σε κλιμάκωση της έντασης, ενώ ο Ντόναλντ Τραμπ προειδοποίησε και για νέες επιθέσεις ακριβείας αν η Τεχεράνη δεν πειθαναγκαστεί σε συμφωνία.

Πρώτα με ανάρτησή του και μετά με διάγγελμα προς τον αμερικανικό λαό, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόνανλντ Τραμπ ανακοίνωσε επίθεση των ΗΠΑ σε τρεις πυρηνικούς στόχους του Ιράν. Είχε προηγηθεί προειδοποίηση της Τεχεράνης ότι θα πλήξει αμερικανικά πλοία εφόσον οι ΗΠΑ εμπλακούν στον εναντίον του Ιράν πόλεμο που έχει κηρύξει το Ισραήλ.

Πλέον, όλα τα σενάρια για αντίδραση του Ιράν είναι ανοιχτά και το ενδεχόμενο διάχυσης του μετώπου γεωγραφικά και ανεξέλεγκτης κλιμάκωσης είναι στο τραπέζι. Αν και ο Ντόναλντ Τραμπ στο διάγγελμά του έδειξε πεπεισμένος ότι η Τεχεράνη θα πειθαναγκαστεί σε συμφωνία με πλήρη καταστροφή του πυρηνικού της προγράμματος, εν τούτοις άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο για νέα πλήγματα.

Με μαγνητοσκοπημένο μήνυμά του ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου ευχαρίστησε τον Ντόναλντ Τραμπ, ενώ ο προεδρος των ΗΠΑ μίλησε για συνεργασία και συντονισμό με το Ισραήλ, αναγνωρίζοντας -εμμέσως πλην σαφώς- ότι γνώριζε για τις επιθέσεις του Ισραήλ και τις ενέκρινε

Να σημειωθεί ότι τις προηγούμενες ώρες οι διαπραγματεύσεις των Ευρωπαίων με το Ιράν στη Γενεύει είχαν πρακτικά αποτύχει με την Τεχεράνη να μιλά για ανεδαφικές προτάσεις.

Σε στρατηγικό επίπεδο, το Ισραήλ έχει κηρύξει ως μείζονα στόχο την κατάλυση του καθεστώτος του Ιράν και οι ΗΠΑ έχουν δείξει -με διαρροές- ότι προετοιμάζουν την επόμενη ημέρα με επαναφορά του διαδόχου του Σάχη, του αυτοεξόριστου πρίγκιπα Ρεζά Παχλαβί.

SitRep: Οι ΗΠΑ πλήττουν το Ιράν- Ενημέρωσαν την Τεχεράνη

Η τρέχουσα κατάσταση παραμένει εξαιρετικά ρευστή. Παρότι οι ΗΠΑ επέλεξαν περιορισμένο αλλά εντυπωσιακό πρώτο πλήγμα, η απάντηση του Ιράν ενδέχεται να έρθει μέσω αντιπροσώπων, κυβερνοεπιθέσεων ή στοχευμένων χτυπημάτων σε στρατηγικά συμφέροντα ΗΠΑ/Ισραήλ στη Μέση Ανατολή.

Αμερικανικά βομβαρδιστικά έπληξαν τις εγκαταστάσεις Fordow, Natanz και Isfahan — τρεις κρίσιμες για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα.
Ο Τραμπ χαρακτήρισε την επιχείρηση «εντυπωσιακή στρατιωτική επιτυχία» και δήλωσε ότι οι εγκαταστάσεις «εξαλείφθηκαν».
Η ιρανική υπηρεσία πυρηνικής ενέργειας τη χαρακτήρισε «βάρβαρη επίθεση», αλλά διαβεβαίωσε πως δεν θα σταματήσει το έργο της· δεν έδωσε λεπτομέρειες για τις ζημιές. Ο σαουδαραβικός πυρηνικός ρυθμιστής δήλωσε ότι δεν ανιχνεύθηκε ραδιενέργεια στον Κόλπο.
Κορυφαίοι πολιτικοί του Ιράν, όπως ο Ανώτατος Ηγέτης Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, δεν έχουν ακόμη σχολιάσει.
Ο Τραμπ προειδοποίησε το Ιράν να μην απαντήσει με αντίποινα, δηλώνοντας έτοιμος να χρησιμοποιήσει ακόμη μεγαλύτερη ισχύ εάν η Τεχεράνη αντιδράσει ή αρνηθεί την ειρήνη με το Ισραήλ, που πραγματοποιεί επιθέσεις από τις 13 Ιουνίου.

Τα γεγονοτα

Τα ξημερώματα της 22ας Ιουνίου, αμερικανικά στρατηγικά βομβαρδιστικά εξαπέλυσαν αεροπορικά πλήγματα ακριβείας κατά τριών πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν: Fordow, Natanz και Isfahan. Οι εγκαταστάσεις αυτές αποτελούν βασικούς κόμβους του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος, τόσο για εμπλουτισμό ουρανίου όσο και για έρευνα και αποθήκευση. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ χαρακτήρισε την επιχείρηση «εντυπωσιακή στρατιωτική επιτυχία», δηλώνοντας ότι οι στοχευμένες υποδομές «εξαλείφθηκαν πλήρως». Η απουσία απωλειών ή επιθετικής αναχαίτισης από ιρανικά αντιαεροπορικά συστήματα ενισχύει την εικόνα ενός αιφνιδιαστικού και επιτυχούς πλήγματος από την πλευρά των ΗΠΑ.

Μουδιασμένη η αντίδραση της Τεχεράνης

Η Ιρανική Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (AEOI) χαρακτήρισε την επίθεση «βάρβαρη», ωστόσο αποφεύγει –τουλάχιστον επί του παρόντος– να αποκαλύψει την έκταση των ζημιών, δηλώνοντας πως το πυρηνικό έργο της χώρας δεν θα διακοπεί.

Η Σαουδαραβική Επιτροπή Πυρηνικής Ασφάλειας ανακοίνωσε πως δεν ανιχνεύθηκαν αυξημένα επίπεδα ραδιενέργειας στον Περσικό Κόλπο, γεγονός που υποδεικνύει ότι οι ζημιές ήταν περιορισμένες στα επιφανειακά ή μη ενεργά τμήματα των εγκαταστάσεων, ή/και ότι οι στόχοι δεν περιείχαν ενεργά πυρηνικά υλικά.

Εν τω μεταξύ, ο Ανώτατος Ηγέτης Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ και οι κορυφαίοι στρατιωτικοί ηγέτες δεν έχουν τοποθετηθεί δημοσίως, γεγονός που υποδηλώνει ότι η Τεχεράνη βρίσκεται ακόμη σε στάδιο αποτίμησης και σχεδιασμού αντίδρασης.

Στην πρώτη επίσημη αντίδραση της Τεχεράνης ο υπουργός Εξωτερικών Αμπάς Αραγτσί κατηγόρησε τις ΗΠΑ για παραβίαση του διεθνούς δικαίου.

Κίνδυνος κλιμάκωσης και διάχυσης

Ο Ντόναλντ Τραμπ έστειλε αυστηρό μήνυμα αποτροπής, προειδοποιώντας το Ιράν να μην προχωρήσει σε αντίποινα. Δήλωσε ότι «είναι έτοιμος να χρησιμοποιήσει ακόμη μεγαλύτερη ισχύ» αν το Ιράν προβεί σε στρατιωτική ενέργεια ή απορρίψει την «προσφερόμενη ειρήνη» με το Ισραήλ — μια αναφορά με διπλωματικό και στρατιωτικό βάθος, καθώς το Ισραήλ πραγματοποιεί αεροπορικές επιθέσεις στο ιρανικό έδαφος από τις 13 Ιουνίου. Η σημερινή επιχείρηση εγγράφεται στο ευρύτερο πλαίσιο μιας de facto συντονισμένης επιχείρησης ΗΠΑ–Ισραήλ με στόχο τη διάρρηξη της ιρανικής αποτρεπτικής ικανότητας πριν αυτή μετουσιωθεί σε λειτουργική πυρηνική ισχύ ή σε συνδυασμένη επίθεση από τον «άξονα της Αντίστασης».

Το επόμενο 48ωρο θα είναι κρίσιμο: η ιρανική απόκριση –ή απουσία αυτής– θα καθορίσει το εύρος της κλιμάκωσης και τις δυνατότητες διπλωματικής διαχείρισης.

Γεωπολιτικό και γεωοικονικό ρίσκο

Η απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να πλήξει τις βασικές πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν –Fordow, Natanz και Isfahan– συνιστά την πιο επιθετική κλιμάκωση των αμερικανοϊρανικών σχέσεων από το 2020 και επαναφέρει στο επίκεντρο το ενδεχόμενο ανοιχτής στρατιωτικής σύγκρουσης. Η απουσία άμεσης αντίδρασης από την Τεχεράνη δεν συνιστά απαραίτητα ένδειξη αποκλιμάκωσης· αντίθετα, υποδηλώνει πιθανή στρατηγική προετοιμασία για ασύμμετρα αντίποινα, μέσω πληρεξουσίων δυνάμεων, κυβερνοεπιθέσεων ή επιθέσεων σε ναυτιλιακά συμφέροντα. Η απειλή του Τραμπ περί «χρήσης ακόμη μεγαλύτερης ισχύος» εάν το Ιράν απαντήσει, δημιουργεί συνθήκες αποτροπής που ενδέχεται να αποτύχουν, ειδικά εάν το καθεστώς αισθανθεί ότι η εθνική του αξιοπιστία απειλείται.

Σε στρατηγικό επίπεδο, η ένταση καθιστά τον Περσικό Κόλπο πεδίο υψηλού κινδύνου στρατιωτικής εμπλοκής. Η πιθανότητα απάντησης με το κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ –διαύλου από τον οποίο διέρχεται περίπου το 20% της παγκόσμιας προσφοράς πετρελαίου– αποτελεί πυρηνικό γεωοικονομικό σενάριο, ικανό να εκτοξεύσει τις τιμές του αργού άνω των $120-150 εντός ημερών. Παράλληλα, το Ιράν διαθέτει τις στρατιωτικές δυνατότητες (πυραυλικά συστήματα, drone, ναυτικές δυνάμεις) για να προκαλέσει εκτεταμένη διαταραχή στην εφοδιαστική αλυσίδα ενέργειας, ενώ περιφερειακοί δρώντες (π.χ. Χεζμπολάχ, Χούθι) θα μπορούσαν να ενεργοποιηθούν για χτυπήματα σε Ισραηλινούς και Αμερικανούς στόχους.

Σε γεωοικονομικό επίπεδο, το ρίσκο μετάδοσης είναι εκρηκτικό. Η ήδη αυξημένη μεταβλητότητα στις χρηματοπιστωτικές αγορές υποδεικνύει αδυναμία των επενδυτών να προεξοφλήσουν το εύρος της κρίσης. Περαιτέρω άνοδος του πετρελαίου θα επιφέρει ανατροπή των πληθωριστικών προσδοκιών, καθιστώντας την νομισματική πολιτική των ΗΠΑ (και άλλων μεγάλων οικονομιών) αδιέξοδη. Τα χρηματιστήρια θα αντιμετωπίσουν νέο κύμα ρευστοποιήσεων, ειδικά σε κλάδους με υψηλή εξάρτηση από το ενεργειακό κόστος και την παγκόσμια κινητικότητα (μεταφορές, βιομηχανία, τουρισμός). Το ενδεχόμενο επιδείνωσης σε συνδυασμό με συστημική αβεβαιότητα, δημιουργεί συνθήκες κρίσης τύπου «black swan», με το Ιράν στο επίκεντρο ενός γεωπολιτικού σοκ με παγκόσμια εμβέλεια.

Σε λειτουργία ο μηχανισμός προπαγάνδας του Τραμπ

Η επανακυκλοφορία στο διαδίκτυο ενός tweet του 2013, στο οποίο ο τότε ιδιώτης Ντόναλντ Τραμπ κατηγορούσε τον Πρόεδρο Ομπάμα ότι σχεδίαζε επίθεση κατά του Ιράν για να συγκαλύψει την αδυναμία του στις διαπραγματεύσεις, επαναφέρει στο προσκήνιο τη διαχρονική πολιτική εργαλειοποίηση της στρατιωτικής ισχύος από Αμερικανούς προέδρους. Το γεγονός ότι το επίμαχο tweet κυκλοφορεί λίγες ώρες μετά την επίθεση του ίδιου του Τραμπ σε τρεις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις, προσδίδει ειρωνικό και ταυτόχρονα πολιτικά βαρύ συμβολισμό στην αναβίωσή του. Το αφήγημα περί “πολέμων εκτός Κογκρέσου” επιστρέφει ως μπούμερανγκ, και οι πολιτικοί του αντίπαλοι το αξιοποιούν ως επιχείρημα περί ασυνέπειας και αθέτησης προεκλογικών δεσμεύσεων.

Η νομική βάση για τέτοιες ενέργειες είναι σαφής αλλά αμφιλεγόμενη. Το Άρθρο II του αμερικανικού Συντάγματος παρέχει στον Πρόεδρο την εξουσία να διατάξει στρατιωτική δράση για λόγους εθνικής ασφάλειας ή επικείμενης απειλής, χωρίς την άμεση ανάγκη έγκρισης του Κογκρέσου. Αντιθέτως, το Άρθρο I αναθέτει αποκλειστικά στο Κογκρέσο το δικαίωμα να κηρύξει πόλεμο. Στην πράξη, αυτή η συνταγματική ασάφεια έχει επιτρέψει σε προέδρους και των δύο κομμάτων — συμπεριλαμβανομένων των Ομπάμα, Μπους και Κλίντον — να προχωρήσουν σε στρατιωτικές ενέργειες χωρίς προηγούμενη κοινοβουλευτική έγκριση. Ο Τραμπ, μολονότι είχε ενημερώσει τους ηγέτες του Κογκρέσου πριν από τις επιθέσεις, ακολούθησε την ίδια πρακτική, υπογραμμίζοντας τη συνέχεια παρά τη φαινομενική ρητορική διαφοροποίηση.

Η πολιτική αντίδραση υπήρξε αναμενόμενα πολωμένη. Οι Ρεπουμπλικάνοι στη συντριπτική τους πλειονότητα στήριξαν τον Τραμπ, εστιάζοντας στην ανάγκη αποφασιστικής απάντησης προς την Τεχεράνη. Αντιθέτως, οι Δημοκρατικοί τον κατηγόρησαν ότι εγκατέλειψε τη δέσμευσή του για αποφυγή εμπλοκής σε πολέμους της Μέσης Ανατολής. Ο πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής του Δημοκρατικού Κόμματος, Κεν Μάρτιν, δήλωσε ότι ο Πρόεδρος όφειλε να ζητήσει τη σύμφωνη γνώμη του Κογκρέσου, πριν εξαπολύσει μια τόσο σημαντική επίθεση εναντίον της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Το επεισόδιο επαναφέρει τη διαχρονική συζήτηση για τα όρια των εκτελεστικών εξουσιών στις ΗΠΑ και τις πολιτικές σκοπιμότητες πίσω από τη χρήση στρατιωτικής ισχύος.

Η ώρα των αγορών

Η νέα φάση στρατιωτικής σύγκρουσης με αφετηρία την αεροπορική επίθεση των ΗΠΑ στο Ιράν εγείρει ανησυχίες για την αντίδραση των αγορών, καθώς επανέρχονται επί τάπητος σενάρια για διεύρυνση του μετώπου και διάχυση της έντασης, καθώς η Τεχεράνη έχει προειδοποιήσει για πλήγματα σε αμερικανικά πλοία και κλείσιμο του Στενού του Ορμούζ.

Τα πάντα θα κριθούν από την αντίδραση του Ιράν και την πιθανότητα περαιτέρω κλιμάκωσης ή αποκλιμάκωσης. Το σενάριο «διαφοροποιημένων κερδών» σε ενέργεια, άμυνα και πολύτιμα μέταλλα παραμένει ισχυρό, με πιθανή επανεκτίμηση των επιτοκιακών προοπτικών υπό την πίεση του πετρελαϊκού πληθωρισμού.

Αν και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει την αντίδραση των αγορών, το προηγούμενο σοκ της 13ης Ιουνίου παρέχει ενδεικτικά παραδείγματα:

Η Αίγυπτος υπέστη τις ισχυρότερες πιέσεις, αντανακλώντας τον συνδυασμό γεωπολιτικού κινδύνου και οικονομικής εύθραυστης ισορροπίας.
Η Σαουδική Αραβία εμφάνισε σταθερότητα λόγω της ανόδου της Aramco, με τις τιμές του πετρελαίου να λειτουργούν αντισταθμιστικά.
Το Ισραήλ κατέγραψε άνοδο, κυρίως μέσω της αμυντικής Elbit, που επωφελείται από την πολεμική κινητοποίηση και τις κρατικές παραγγελίες.
Πετρέλαιο, άμυνα και flight to safety

Το προηγούμενο κύμα έντασης στις 13 Ιουνίου φαίνεται να λειτουργεί ως πιλότος για τη Δευτέρα. Το WTI εκτινάχθηκε έως και 14% ενδοσυνεδριακά, πριν κλείσει με κέρδη 7%, ενισχυμένο από τον κίνδυνο διακοπών στην παγκόσμια προσφορά. Στις ΗΠΑ, ο υποχώρησε κατά 1% με αιχμή τις μετοχές του τουρισμού και των αερομεταφορών, ενώ ενισχύθηκαν οι ενεργειακές και αμυντικές εταιρίες, ενδεικτικές μιας ανακατανομής σε τομείς «πολεμικής οικονομίας». Ο χρυσός συνέχισε την ανοδική του πορεία λόγω ενισχυμένου risk aversion, ενώ οι αποδόσεις των ομολόγων ΗΠΑ μειώθηκαν, παρά την αρχική προσδοκία για ανατιμήσεις, υπό το βάρος ανησυχιών για πληθωριστικές πιέσεις λόγω του πετρελαίου. Το δολάριο ενισχύθηκε, επιβεβαιώνοντας τη λειτουργία του ως καταφύγιο.

Κρυπτονομίσματα: Αμφιλεγόμενη συμπεριφορά υπό πίεση

Η αγορά των crypto, μοναδική σε λειτουργία το Σαββατοκύριακο, δεν παρέχει σαφή σήματα για το sentiment. Παρά την αφήγηση των υποστηρικτών του Bitcoin ως «νέου χρυσού», η απόδοσή του ήταν υποτονική. Στις 13 Ιουνίου είχε κλείσει χαμηλότερα, και μετά το αμερικανικό πλήγμα της 22ας Ιουνίου, αν και σημείωσε άνοδο, ουσιαστικά επανήλθε στα επίπεδα της προηγούμενης ημέρας. Αντίθετα, το Ether εμφάνισε μεγαλύτερη πίεση, με πτώση έως 7,7% στα $2.200, καταγράφοντας το χαμηλότερο ενδοσυνεδριακό επίπεδο από τις 9 Μαΐου, εν μέσω ανησυχιών για μελλοντικό ρυθμιστικό και τεχνολογικό ρίσκο.