Η Μάχη του Κολτανίου: Ποιος κλέβει τα ορυκτά του Κονγκό;

της Ιωάννας Αρχοντάκη

Διανύουμε άλλη μια περίοδο ιμπεριαλιστικών εξάρσεων. Και ενώ κάποιοι αρχικά χασκογελούσαν με τις εξαγγελίες του Τραμπ για τη Γροιλανδία και τον Παναμά (τα γέλια -ίσως- κόπηκαν με τη Γάζα και την Ουκρανία), στα τέλη Ιανουαρίου στρατεύματα της Ρουάντα εισήλθαν στo ανατολικό Κονγκό. Και φυσικά, η διστακτική αντίδραση Ηνωμένων Πολιτειών και ΕΕ δεν είναι ένα τυχαίο γεγονός.

Στα τέλη Ιανουαρίου η παραστρατιωτική ομάδα Μ23 επιτέθηκε στην Γκόμα του Κονγκό. H Γκόμα είναι μια πόλη με ένα εκατομμύριο κατοίκους. Βρίσκεται στα ανατολικά σύνορα της χώρας με τη Ρουάντα, στις όχθες της λίμνης Κίβου. Αποτελεί ζωτικό εμπορικό και μεταφορικό κόμβο για τις εξορύξεις μετάλλων και ορυκτών όπως ο χρυσός, ο κασσίτερος, το κοβάλτιο και το κολτάνιο, το οποίο αποτελεί βασικό συστατικό των κινητών τηλεφώνων και των μπαταριών για τα ηλεκτρικά οχήματα.

Δεν είναι όμως τώρα η πρώτη φορά που η Γκόμα δέχεται επίθεση από την ίδια ομάδα. Το 2012, ενώ η Μ23 μετρούσε μόλις έξι μήνες σαν οργάνωση, κατάφερε μέσα σε τέσσερις μέρες να καταλάβει την πόλη, νικώντας τον κυβερνητικό στρατό, εκτοπίζοντας και το ειρηνευτικό σώμα των Ηνωμένων Εθνών. Και ενώ στην ευρύτερη περιοχή του ανατολικού Κονγκό μπορούσε να εντοπίσει κανείς πενήντα παραστρατιωτικές ομάδες, η Μ23 φαίνεται ότι αποτελούσε μια ειδική περίπτωση.

Το πλήρες όνομα της ομάδας είναι «Κίνημα της 23ης Μαρτίου», και αναφέρεται στην ημερομηνία υπογραφής των ειρηνευτικών συμφωνιών το 2009 μεταξύ της κυβέρνησης της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό και του Εθνικού Κογκρέσου για την Υπεράσπιση του Λαού (CNDP), μιας αντάρτικης πολιτοφυλακής που αποτελείται κυρίως από Τούτσι.

Βάσει των συμφωνιών, οι αντάρτες CNDP θα ενσωματώνονταν στον εθνικό στρατό του Κονγκό. Όμως ορισμένοι από αυτούς λένε ότι δεν αντιμετωπίστηκαν δίκαια και ότι η ειρηνευτική συνθήκη δεν εφαρμόστηκε ποτέ πλήρως. Έτσι αυτομόλησαν από το στρατό και σχημάτισαν το κίνημα M23.

Αν και η Ρουάντα αρνείται κάθε ανάμιξη, είναι πλέον αποδεδειγμένο ότι στηρίζει έμπρακτα τους αντάρτες της Μ23. Συγκεκριμένα, η τελευταία έκθεση της Ομάδας Εμπειρογνωμόνων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, που διέρρευσε στο πρακτορείο Reuters, παρέχει λεπτομέρειες σχετικά με την εμπλοκή της Ρουάντας και της Ουγκάντας που εξοπλίζουν τους αντάρτες, ενώ εκτιμάται ότι η Μ23 υποστηρίζεται και από 3.000-4.000 στρατιώτες της Ρουάντα.

Πριν λίγες μέρες, επίθεση δέχτηκε και η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του Κονγκό, η Μπουκαβού, η οποία συνορεύει επίσης με τη Ρουάντα από την άλλη πλευρά της λίμνης Κίβου.

Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, η επίθεση έχει οδηγήσει στον εκτοπισμό εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων, με 10.000-15.000 να καταφεύγουν στο Μπουρούντι μέσα σε λίγες ημέρες, ενώ επτά εκατομμύρια άνθρωποι είναι εκτοπισμένοι στο εσωτερικό της χώρας. Πάνω από ένα εκατομμύριο άνθρωποι έχουν ζητήσει άσυλο στο εξωτερικό.

Ο πόλεμος για το Κολτάνιο

Οι αντάρτες της M23, που κατηγορούνται για λαθρεμπόριο ορυκτών υλικών, ελέγχουν την πρόσβαση στα ορυχεία του ανατολικού Κονγκό για παραπάνω από μια δεκαετία. Τα ορυχεία αυτά προμηθεύουν με ορυκτά τη γειτονική Ρουάντα, καθιστώντας την τη δεύτερη μεγαλύτερη χώρα σε εξαγωγές κολτανίου μετά το Κονγκό. Στα χαρτιά. Και αυτό επειδή η ίδια η χώρα δεν έχει καθόλου κολτάνιο- αυτό προέρχεται από τα ορυχεία του πολύπαθου Κονγκό.

Το παράνομο δίκτυο διακίνησης ορυκτών επιτρέπει στους αμερικανικούς τεχνολογικούς κολοσσούς να παρακάμψουν το νόμο Ντοντ-Φρανκ που ψηφίστηκε από το Κογκρέσο το 2010, απαγορεύοντας τις εισαγωγές ορυκτών από περιοχές που μαίνονται από συγκρούσεις, όπως αυτή του ανατολικού Κονγκό. Οι μεγαλύτεροι εισαγωγείς ορυκτών από τη Ρουάντα είναι ωστόσο με διαφορά, η Κίνα και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Στους κύριους εισαγωγείς συγκαταλέγονται ακόμα το Βέλγιο, η Γερμανία και η Πολωνία.

Η Ευρώπη κάνει «τον κινέζο»

Το Φεβρουάριο του 2024 η ΕΕ υπέγραψε μνημόνιο συνεργασίας με τη Ρουάντα, το οποίο παρέχει στην Ευρωπαϊκή Ένωση πρόσβαση στις πολυπόθητες πηγές πρώτων υλών. Η Ρουάντα πρόκειται να λάβει συνολικά 900 εκατ. ευρώ για την ανάπτυξη των υποδομών της, ένα τεράστιο ποσό για μια χώρα με ΑΕΠ που αντιστοιχεί σε 13 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ η συμφωνία αποτελεί μέρος του σχεδίου «Παγκόσμια Πύλη» ύψους 300 δισεκατομμυρίων ευρώ, μέσω της οποίας η Ευρωπαϊκή Ένωση σκοπεύει να τοποθετηθεί έναντι της Κίνας.

Μεταξύ 2021 και 2024, οι Βρυξέλλες έχουν συνεισφέρει 260 εκατομμύρια ευρώ σε έργα στη Ρουάντα. Επιπλέον, τον Νοέμβριο του 2024, οι Βρυξέλλες δεσμεύτηκαν να υποστηρίξουν τα στρατεύματα της Ρουάντα με επιπλέον 20 εκατομμύρια ευρώ για να «διασφαλίσουν την ασφάλεια» στην επαρχία Κάμπο Ντελγάδο της Μοζαμβίκης. Σημειώνεται ότι στη Μοζαμβίκη η Γαλλία έχει τεράστια συμφέροντα εξαιτίας αγωγού φυσικού αερίου της TotalEnergies, που έχει κοστίσει 20 δισεκατομμύρια δολάρια.

Έτσι λοιπόν, ακόμη και με την τρέχουσα αναζωπύρωση της βίας, η ΕΕ διστάζει να διακόψει τους δεσμούς της με τη μικρή αφρικανική χώρα. Αυτό συμβαίνει επειδή ο Πρόεδρος της Ρουάντα, ο Καγκάμε, έχει καταφέρει να αξιοποιήσει τις περιφερειακές συγκρούσεις, τις μεταναστευτικές κρίσεις, την ανάγκη της ΕΕ για ακατέργαστα ορυκτά για να πάρει αυτό που θέλει από τις Βρυξέλλες.

Το 2023 η Von der Leyen χαρακτήριζε τον αυταρχικό ηγέτη «αξιόπιστο εταίρο» και δήλωνε ότι είναι «πρωτοπόρος και φωτεινό παράδειγμα» στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής. Ο Καγκάμε, με τη σειρά του, εξήρε τη μακροχρόνια φιλία μεταξύ της Ρουάντα και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Και προς το παρόν, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν βλέπει καμία αντίφαση μεταξύ της υπογραφής Μνημονίου Συνεργασίας με τη Ρουάντα και της καταδίκης της επίθεσης στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό. Οι διεθνείς διαμαρτυρίες ωστόσο φουντώνουν.

Πρόσφατα, υπήκοοι του Κονγκό διαμαρτυρήθηκαν έξω από τα γραφεία της αντιπροσωπείας της ΕΕ στην Πρετόρια της Νότιας Αφρικής. Οι διαδηλωτές κατηγόρησαν την Ευρωπαϊκή Ένωση ότι με τις συμφωνίες αυτές λεηλατεί ξανά το Κονγκό: Η ΕΕ «Θα πρέπει να σταματήσει να αγοράζει ορυκτά μέσω της Ρουάντα», δήλωσε στο AFP η 50χρονη Monique Mbiya Nkolombo. «Η ΕΕ γνώριζε ότι τα ορυκτά δεν προέρχονταν από τη Ρουάντα και ότι τα έκλεβαν από το Κονγκό», δήλωσε άλλος ένας ακτιβιστής.

Η αποικιοκρατία στο Κονγκό δεν έληξε ποτέ

Η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, βυθισμένη στις εμφύλιες συγκρούσεις από τα γεννοφάσκια της, δεν απαλλάχτηκε ποτέ από την αποικιοκρατία, καθώς πολυεθνικές και κράτη συνεχίζουν να εφαρμόζουν πολιτικές όμοιες της βελγικής κυριαρχίας των αρχών του 20ου αιώνα.

Το εξαιρετικό ντοκιμαντέρ του Ορλάντο φον Άινσιντελ, Virunga, παρουσιάζει στοιχεία για τις πετρελαϊκές εταιρείες, κυρίως τη βρετανική SOCO International (η οποία μετά το σκάνδαλο μετονομάστηκε σε Pharos Energy), που λεηλατούν το ανατολικό Κονγκό για κέρδη.

Στην ταινία η εταιρεία φαίνεται να χρηματίζει διεφθαρμένους αξιωματούχους και ομάδες ανταρτών, ενώ επιχείρησε να δολοφονήσει τους ανθρώπους που της αντιστάθηκαν, όπως τον επικεφαλής του Εθνικού Πάρκου της Βιρούνγκα, Εμμανουέλ ντε Μερόντ.

Ένα πραξικόπημα με το δικό του σάουντρακ

Ακόμα ένα ντοκιμαντέρ, το Soundtrack to a Coup d’Etat (Σάουντρακ για ένα Πραξικόπημα) του Βέλγου σκηνοθέτη Γιόχαν Γκρίμονπρεζ (που είχε προβληθεί στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης και προτάθηκε για τα φετινά Όσκαρ) μιλάει για την αλλαγή των ισορροπιών εξουσίας, την οποία ενσαρκώνουν οι δισεκατομμυριούχοι που κινούν τα νήματα στην Αμερική και το πώς η εξουσία τους έχει άμεση σχέση με την καταπάτηση του Κονγκό.

Στο ντοκιμαντέρ, ο σκηνοθέτης συνδέει τις εικόνες του Ψυχρού Πολέμου κατά την αποαποικιοποίηση του Κονγκό στις αρχές της δεκαετίας του 1960 με την τζαζ της εποχής.

Για την ιστορία αυτή έχουμε μιλήσει. Ο πρώτος πρωθυπουργός του Κονγκό, ο Πατρίς Λουμούμπα, δολοφονήθηκε από τις μυστικές υπηρεσίες ΗΠΑ και Βελγίου. Όλα αυτά για να μην χάσουν την πρόσβασή τους στα ορυχεία ουρανίου, κολτανίου και σε άλλες πρώτες ύλες μετά την ανεξαρτησία του Κονγκό. Η δολοφονία του Λουμούμπα άνοιξε το δρόμο για τον διεφθαρμένο Μομπούτου Σεζέ-Σέκο, ο οποίος θα διευκόλυνε τη ληστεία του ορυκτού πλούτου της χώρας του για τα επόμενα τριάντα χρόνια.

Η ταινία συνυφαίνει τον ωμό ιμπεριαλισμό με την τζαζ της εποχής χτίζοντας μια παράλληλη αφήγηση. Ο σκηνοθέτης δείχνει ότι μουσικοί όπως ο Λούις Άρμστρονγκ -εν αγνοία τους- ήταν μέρος αυτής της συνωμοσίας. Ο Άρμστρονγκ μεταφέρεται στο Κονγκό για μια συναυλία που χρησιμεύει ως αντιπερισπαμός για τους πράκτορες της CIA που πρόκειται να πραγματοποιήσουν τη δολοφονία του Λουμούμπα. «Σήμερα έχει ένα σαξόφωνο. Αύριο είναι κατάσκοπος».

Στην ταινία κάθε τόσο εμφανίζονται οι διαφημίσεις της Tesla και της Apple. Με άλλα λόγια, το Κονγκό εξακολουθεί να είναι ο προμηθευτής πρώτων υλών για τα προϊόντα των σημερινών δισεκατομμυριούχων της Αμερικής. Ο Έλον Μασκ και άλλοι δισεκατομμυριούχοι υποστηρίζουν μεν τον απομονωτισμό του Τραμπ, αλλά χωρίς τα ορυκτά του Κονγκό δεν είναι τίποτα.

Ο αγώνας που κόστισε τη ζωή του Πατρίς Λουμούμπα πλασαρίστηκε από τη CIA ως αγώνας κατά του κομμουνισμού. Ωστόσο, υπήρχαν πολλοί λόγοι που ορισμένοι ήθελαν να ξεχάσουμε το όνομα του Πατρίς Λουμούμπα.

Πηγή:https://info-war.gr/