ΧΡΥΣΟΦΟΡΟ ΛΑΘΡΕΜΠΟΡΙΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΣΚΟΥΠΙΔΙΩΝ

Πάλλας Βαγγέλης, Δημοσιογράφος I.F.J. / S.P.J.

ΡΟΤΕΡΝΤΑΜ, Ολλανδία – Όταν δύο επιθεωρητές άνοιξαν τις πόρτες ενός κόκκινου κοντέινερ, βρήκαν μέσα μια χωματερή με ευρωπαϊκά ηλεκτρονικά απορρίμματα -παλιά καλώδια, ηλεκτρονικούς μετρητές, πίνακες κυκλωμάτων, αναμεμιγμένα με χαρτόκουτα και πλαστικά.
«Αυτά υποτίθεται πως έπρεπε να πηγαίνουν στην Κίνα, αλλά δεν θα πάνε πουθενά», λέει ο Άρνο Βινλ, ένας επιθεωρητής από το ολλανδικό υπουργείο Περιβάλλοντος που κατά­σχεσε το κοντέινερ. Η Ευρώπη έχει θέσει αυστηρούς νέους νόμους που βάζουν περιορισμούς σε όλες τις εξα­γωγές απορριμμάτων, από βρώμικους σωλήνες μέχρι σκουπίδια σπιτιών.
Η παράνομη εξαγωγή απορριμμά­των σε φτωχές χώρες έχει γίνει τερά­στια, διεθνής επιχείρηση, καθώς οι εταιρείες προσπαθούν να περιορίσουν το κόστος των νέων περιβαλλοντικών νόμων, όπως αυτών εδώ στην Ολλαν­δία, που φορολογούν τα σκουπίδια ή απαιτούν την ανακύκλωση τους.
Το Ρότερνταμ, το μεγαλύτερο λιμάνι της Ευρώπης, έχει γίνει χωρίς τη θέληση του η κύρια έξοδος σκου­πιδιών προς μέρη όπως η Κίνα, η Ινδονησία, η Ινδία και η Αφρική. Εδώ, τα ηλεκτρονικά απορρίμματα και τα μπάζα από τις οικοδομές που περιέχουν τοξικά χημικά, αποσυναρ­μολογούνται συχνά από παιδιά με μεγάλο ρίσκο για την υγεία τους. Αλλά σκουπίδια, που κανονικά έπρεπε να ανακυκλωθούν σύμφωνα με τους ευρωπαϊκούς νόμους, απλώς καίγονται ή αφήνονται να σαπίσουν, μολύνοντας τον αέρα και το νερό: Επίσης, οι τεράστιοι αυτοί όγκοι σκουπιδιών δημιουργούν αέρια που. συνδέονται με το φαινόμενο του θερ­μοκηπίου.
Αν και το μεγαλύτερο τμήμα του διεθνούς εμπορίου σκουπιδιών είναι νόμιμο, και στέλνονται στο εξωτερικό για ανακύκλωση νόμιμα, ένα τμήμα του δεν είναι. Με την κατάλληλη αμοιβή, παράνομοι έμποροι εξαφα­νίζουν τα σκουπίδια της Ευρώπης στο εξωτερικό.
Αφότου η Ευρώπη έκανε αναγκα­στική την ανακύκλωση ηλεκτρονικών ειδών όπως τηλεοράσεις και υπολο­γιστές, δύο με τρία εκατομμύρια τόνοι ηλεκτρονικών απορριμμάτων πετάχτηκαν τον περασμένο χρόνο, πολύ λιγότεροι από τα πέντε εκατομ­μύρια τόνους που περίμεναν οι Αρχές. Τα περισσότερα από τα υπόλοιπα μάλλον εξήχθησαν παράνομα, σύμ­φωνα με την Ευρωπαϊκή Περιβαλλο­ντική Υπηρεσία.
Το χαρτί, το πλαστικό και τα πετα­μένα σίδερα που έφυγαν από την Ευρώπη αυξήθηκαν δέκα φορές από το 1995 έως το 2022 λέει η υπηρεσία, με 40 εκατομμύρια κοντέινερ να εξά­γονται νόμιμα ή παράνομα. Τα μισά περνάνε μέσα από αυτό το τεράστιο λιμάνι.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, περισσό­τερες Πολιτείες έχουν ξεκινήσει να υιοθετούν νόμους που απαιτούν την ανακύκλωση αγαθών και ιδιαίτερα των ηλεκτρονικών ειδών. Όμως επειδή οι ΗΠΑ θέτουν λιγότερους περιορισμούς στις εξαγωγές απορριμμάτων και τις ελέγχουν πολύ λιγότερο από ό,τι στην Ευρώπη, ο αυξανόμενος όγκος τους περνάει με σχετική ελευ­θερία στο εξωτερικό, συνήθως νόμιμα, αναφέρουν οι ειδικοί. Έως και 100 εμπορευματοκιβώτια με σκουπίδια από τις ΗΠΑ και τον Καναδά κατα­φτάνουν κάθε μέρα, σύμφωνα με περιβαλλοντικές ομάδες και τις τοπι­κές αρχές, στο Χονγκ Κονγκ.
«Τώρα μαζεύουμε πολύ περισσό­τερα, όμως δεν μπορούμε να αποτρέψουμε την εξαγωγή τους. Ο κόσμος μιλάει για «διαρροή», όμως στην πραγματικότητα είναι «αιμορρα­γία», δηλώνει ο Τζιμ Πάκετ, διευ­θυντής του Basel Action Network, μιας μη κερδοσκοπικής οργάνωσης που εδρεύει στο Σιάτλ και παρακο­λουθεί τα σκουπίδια που φεύγουν από τις ΗΠΑ.
Ο πειρασμός να εξάγεις απορρίμ­ματα είναι τεράστιος γιατί η ανακύ­κλωση εδώ είναι πιο ακριβή: λόγω των νέων ευρωπαϊκών περιβαλλοντι­κών νόμων, είναι τέσσερις φορές πιο ακριβό να αποτεφρώσεις σκουπίδια στην Ολλανδία από το να τα στείλεις -παράνομα- με ένα πλοίο στην Κίνα. Και τα τεράστια πλοία που φτάνουν στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική από την Ασία γεμάτα φτηνά υφά­σματα και ηλεκτρονικά είδη, γυρνάνε με ένα κερδοφόρο φορτίο.
«Η μετακίνηση σκουπιδιών στα πλοία έχει λάβει τεράστιες διαστά­σεις», λέει ο Κρίστιαν Φίσερ, ανώτα­τος σύμβουλος της Ευρωπαϊκής Περιβαλλοντικής Υπηρεσίας, που δημοσίευσε φέτος την πρώτη μελέτη της πάνω στο ζήτημα. «Χρειαζόμαστε καλύτερη πληροφόρηση».
Οι Ολλανδοί είναι οι μόνοι που ελέγχουν τακτικά τις εξαγωγές απορ­ριμμάτων και κάνουν κατασχέσεις, προσπαθώντας να περιορίσουν απο­τελεσματικά το φαινόμενο. Υπολογίζουν πως το 16% των εξαγωγών είναι παράνομο. Όμως στα περισσότερα λιμάνια όπου οι επιθεωρητές ελέγ­χουν τις εισαγωγές πολύ πιο συχνά από ό,τι τις εξαγωγές, τα περισσό­τερα καταφέρνουν να περάσουν.
Τον Ιούλιο 2020, κοντέινερ 2.400 τόνων με σκουπίδια από τη Βρετανία που είχαν σταλθεί παράνομα στη Νότια Αμερική -ως καθαρό πλαστικό για ανακύκλωση- κατασχέθηκαν όταν έφτασαν στη Βραζιλία.
Το Ρότερνταμ χρησιμοποιεί ακτι­νογραφίες και ηλεκτρονικά προγράμ­ματα που εντοπίζουν ύποπτα εμπορευματοκιβώτια. Όμως οι άλλες χώρες πρέπει να κάνουν περισσότερα, επισημαίνει ο Άλμπερτ Κλίνγκενμπεργκ του ολλανδικού υπουργείου Περιβάλλοντος, προσθέτοντας: «Όταν δεν μπορούν να τα βγάλουν από το Ρότερνταμ, πηγαίνουν στην Αμβέρσα ή στο Αμβούργο».