«ΑΝΙΕΡΕΣ ΣΥΜΜΑΧΙΕΣ» ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΤΟΝ ΙΣΠΑΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΠΑΛΛΑΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ – ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ IFJ

Μια διεθνής Επιτροπή Μη Επέμβασης απαγόρευε πωλήσεις όπλων στην Ισπανία. Η Ελλάδα είχε υπογράψει τη συμφωνία. Όμως λίγο αργότερα η ΠΥΡ-ΚΑΛ έπαιρνε την πρώτη παραγγελία από τους Δημοκρατικούς για 5 εκατ. φυσίγγια.
Όταν τον Αύγουστο του 1936 στην Ελλάδα ε­πιβαλλόταν η δικτατορία της 4ης Αυγούστου, στην Ισπανία είχε αρχίσει ήδη ο εμφύλιος πό­λεμος. Ο δικτάτορας Ι. Μεταξάς, ανάμεσα στα επιχειρήματα του για τη βίαιη διάλυση της Βου­λής και την κατάργηση νου Συντάγματος, πρό­βαλε με έμφαση τον ισπανικό σπαραγμό. Εκεί. υποτίθεται, την οδηγούσαν οι κομμουνιστές…
Η προπαγάνδα του βασιλομεταξικού καθεστώτος παρουσίαζε και σχετικά «ντοκουμέντα» Σύμφωνα με έγγραφο, μάλιστα, που «αποκα­λύφθηκε» αμέσως μετά την επιβολή της δι­κτατορίας, η Κομμουνιστική Διεθνής σχεδία­ζε, μέσω Λαϊκών Μετώπων, να καταληφθεί η εξουσία πρώτα στην Ισπανία, μετά στη Γαλλία κι ύστερα στην Ελλάδα!
Στο πλαίσιο αυτό το καθεστώς Μεταξά θ’ α­ναμενόταν να εκδηλώνει την αλληλεγγύη του στον ιδεολογικό «συγγενή» και σταυροφόρο κατά του κομμουνισμού Φράνκο. Αλλά και τον «σύμμαχο» της χιτλερικής Γερμανίας, που έ­βλεπε, όμως, με καλό μάτι ακόμη και η Αγγλία.
Είχαν, επομένως, την πολιτική λογική τους οι κατηγορίες του ΚΚΕ για «εφοδιασμό του χιτλερικού πράκτορα Φράνκο» με πυρομαχικά α­πό την Ελλάδα κι από ελληνικά λιμάνια… Αν κι αυτό φαίνεται να συνέβη, στην πραγματικό­τητα σε μεγάλη έκταση γινόταν ακριβώς το αντίθετο. Η φασιστική Ελλάδα ήταν από τους βασικότερους προμηθευτές των αντιφασιστών, της Ισπανίας σε πολεμικό υλικό!

«ΤΙ ΚΑΚΟΝ ΚΑΝΑΜΕ…»
Έτσι, ώστε να κάνει τον Φράνκο ν’ αναρωτιέται εξοργισμένος «Τι κακόν κάναμε στην Ελλάδα για να μας σκοτώνει με τα πυ­ρομαχικά της;» Αλλά και τον Γκέρινγκ να κα­ταγγέλλει τον Μποδοσάκη, σε προσωπική ε­παφή τους στο Βερολίνο: «Εσύ πουλάς όπλα και πυρομαχικά στους κόκκινους της Ισπα­νίας .» Η νόμιμη ισπανική δημοκρατική κυ­βέρνηση, η οποία έτυχε να κατέχει το Θησαυροφυλάκιο της Ισπανίας, αποδείχτηκε χρυσωρυχείο για τον Μεταξά, τον πολυμή­χανο Μποδοσάκη, τους λαθρέμπορους Έλληνες εφοπλιστές και τους μεσάζοντες…
Μετά την έκρηξη του ισπανικού εμφυλίου είχε συγκροτηθεί μια διεθνής Επιτροπή Μη Επέμβασης Διακηρυγμένος στόχος της ήταν η αποτροπή έξωθεν επέμβασης και η μη απο­στολή οπλών στους αντιμαχόμενους Ισπανούς. Στην ιστορία έχει περάσει ως «θεσμοθετημένη υποκρισία», αφού στην ουσία απαγόρευε τα δι­καίωμα στη νόμιμη ισπανική κυβέρνηση ν’ α­γοράζει όπλα από τη διεθνή αγορά, ενώ Γερ­μανία και Ιταλία εξόπλιζαν τα στρατεύματα του Φράνκο, αψηφώντας τη συμφωνία. Η Ελλάδα είχε υπογράψει την ΕΜΕ (Αύ­γουστος 1936) και μάλιστα είχε εκδοθεί (Σεπτέμβριος) βασιλικό διάταγμα με το οποίο απαγορευόταν η εξαγωγή όπλων και πολεμοφοδίων στην Ισπα­νία. Τις ίδιες μέρες, όμως, η ΠΥΡ-ΚΑΛ έπαιρνε την πρώτη παραγγελία α­πό τους Δημοκρατικούς της Ισπανίας για 5 εκατ. φυσίγγια.

ΣΥΜΦΩΝΗΣΕ
Ο Μποδοσάκης απευθύνθηκε στον Μεταξά. Το ίδιο έκανε και σ’ όλες τις παρόμοιες περιπτώσεις (Ρουμανία. Τουρκία, Αγγλία, ακόμη και Κίνα!)
Όπως διηγείται ο επίσημος βιογράφος του η κυβέρνηση κατάλαβε αμέσως ότι η συναλλαγματική ωφέλεια από την εκτέλεση των παραγγελιών αυτού του είδους, θα ήταν για την Ελλάδα πολύ μεγάλη. Η πληρωμή θα γι­νόταν αμέσως σε υγιές νόμισμα. Γι’ αυτό και ο Μεταξάς όχι μόνο δεν έφε­ρε αντίρρηση, αλλά προσφέρθηκε να κάνει κάθε απαραίτητη διευκόλυν­ση. .» Πριν ακόμη εκτελεστεί η πρώτη παραγγελία οι Ισπανοί κάνουν νέα και μάλιστα, για τετραπλάσιο αριθμό φυσιγγίων.
Η συνέχεια ανήκει στον καθηγητή ιστορίας Θ. Σφήκα, που έχει ερευ­νήσει το θέμα «Για την εκτέλεση αυτών των παραγγελιών η εταιρεία έφθασε στο ανώτατο όριο από­δοσης της, αυξάνο­ντας το τεχνικό προσωπικό της ώστε να επιτευχθεί παρα­γωγή 400.000 φυ­σιγγίων ημερησίως. Το 1937 όταν ήρθαν περισσότερες παραγγελίες, ο Μποδοσάκης αγόρασε καινούρια μηχανήμα­τα από την Γερμανία και προσέλαβε χιλιάδες εργάτες, αυξάνοντας την ημε­ρήσια παραγωγή του σε 1 εκατομμύριο και αργότερα σε 2 εκατομμύρια φυ­σίγγια. Για να προλαβαίνει αγόραζε και έτοιμους κάλυκες, τους έφερνε στις εγκαταστάσεις στην Αθήνα, τους γέμιζε με πυρίτιδα και αμέσως τους έστελνε στην Ισπανία»
Η νόμιμη ισπανικά δημοκρατική κυβέρνηση, η οποία έ­τυχε να κατέχει το θησαυροφυλάκιο της Ισπανίας, α­ποδείχτηκε χρυσωρυχείο για τον Μεταξά, τον πολυ­μήχανο Μποδοσάκη, τους λαθρέμπορους Έλληνες ε­φοπλιστές και τους μεσάζοντες…
Σε αυτό, όπως σημειώνει ο Β. Σωτηρόπουλος. πρώτος επίσημος βιο­γράφος του Μποδοσάκη, «χρειάστηκε άμεση κρατική βοήθεια. Την εξασφάλισε κι αυτή χωρίς καθυστέρηση. Έχοντας την επίσημη διαβεβαίωση της κυβέρ­νησης ότι τα αγοραζόμενα υλικά ήταν απαραίτητα για τις ανά­γκες του ελληνικού στρατού, πέτυχε να κλείσει αμέσως συμφωνίες με γερμανικά, με αυστριακά και με σουηδικά εργοστάσια για την αγορά καλύκων, βολίδων και πυρίτιδας σε πολύ μεγάλες ποσότητες». Εννοείται πως όλοι οι πωλητές των πρώτων πολε­μικών υλών γνωρίζανε τον προορισμό τους.

ΚΕΡΔΗ
Αποκαλυπτική για το όλο θέμα της λαθρε­μπορίας ήταν η ετήσια έκθεση για το 1937 του Βρετανού πρεσβευτή στην Αθήνα και στυλο­βάτη του βασιλομεταξικού καθεστώτος σερ Σ. Γουετερλόου. Αναφέρει στην κυβέρνησή του «Η κύρια φροντίδα της ελληνικής κυβέρνησης φαίνεται να είναι να κερδίσει όσο το δυνατόν περισσότερα χρήματα πουλώντας πολεμικό υ­λικό και στις δυο πλευρές και πρωτίστως στους Δημοκρατικούς. Οι εξαγωγές όπλων και πυ­ρομαχικών αυξήθηκαν αλματωδώς και αναδείχθηκαν πλούσια πηγή ξένου συναλλάγμα­τος. Χρηματοδοτούνται μέσω μιας τράπεζας από το Παρίσι…»
Από τα παντοειδή αρχεία προκύπτει ότι το λαθρεμπόριο όπλων, με την απόλυτη στήριξη της κυβέρνησης Μεταξά, γινόταν όχι μόνο μέσω των ελληνικών εμπορικών πλοίων και της βιομηχανίας πυρομαχικών του Μπο­δοσάκη, αλλά και μέσω τρίτων χωρών από άλλους με­σάζοντες…
Από την έναρξη του ισπανικού εμφυλίου πολέμου (Ιούλιος 1936) μέχρι τα τέλη του 1938, όταν ο Φράνκο άρχισε να επικρατεί και σταμάτησαν οι παραγγελίες των Δημοκρατικών, για ελληνικό πολεμικό υλικό, ο Μποδοσάκης είχε ανακηρυχτεί διεθνώς ως δεύτερος σερ Μπάζιλ Ζαχάροφ.
Ο πανούργος εκείνος έμπορος όπλων ελληνικής καταγωγής, που απέκτησε μυθώδη περιουσία και εξουσία στους προηγούμενους πολέμους, πεθαίνοντας (1936) άφησε άξιο διάδοχο, λένε οι Άγγλοι. Οι Αμερικανοί τον ονομάζουν «διάβολο». Άγγλοι και Αμερικανοί έχουν από τότε «ανοιχτούς λογαριασμούς» Μερικούς από αυτούς ο Μποδοσάκης θα χρειαστεί να τους πληρώσει αργότερα…

«Δεν σε έχω για σκότωμα…»
Ενώ μαινόταν ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος και η μάχη για την εξουσία δεν είχε κριθεί, ο Μποδοσά­κης δεν δίστασε να βρε­θεί στην πρωτεύουσα της
δημοκρατικής Ισπανίας: «Τον Νοέμβριο του 1937 (ο Μποδοσάκης) αποφα­σίζει το τόλμημα να επι­σκεφθεί τη φλεγόμενη Ισπανία. Μεταβαίνει στο
Πα­ρί­­σι και από εκεί με ι­σπανικό αεροπλάνο ρωσι­κής κατασκευής πετά στη Βαρκελώνη όπου, κάτω α­πό συνεχείς βομβαρδι­σμούς, συναντάται με τον
υπουργό Εξωτερικών της δημοκρατικής κυβερνή­σεως Έπειτα από διήμερη παραμονή και αφού ρύθμισε όλες τις εκκρεμότη­τες, λαμβάνοντας νέες παραγγελίες ύψους 2.100.000 λιρών, επέστρεψε με το ίδιο αερο­πλάνο στο Παρίσι…
Όταν επέστρεψε στην Αθήνα και ανακοίνωσε στον Μεταξά και τον Δρο­σόπουλο (ήταν ο διοικη­τής της Εθνικής Τράπε­ζας) ότι είχε μεταβεί στην Ισπανία έμειναν και οι δυο έκπληκτοι. Ο Μεταξάς μά­λιστα διαμαρτυρήθηκε έ­ντονα, λέγοντας χαρα­κτηριστικά στον Μποδο­σάκη:
-Δεν σε έχω ενώ για σκό­τωμα…»
Η διήγηση προέρχεται α­πό την τελευταία επίσημη βιογραφία (Κ. Χατζιώτης «Πρόδρομος Μποδοσάκης – Αθανασιάδης» 1891-1979) και για την ιστορία ας αναφερθεί ότι οι πα­ραγγελίες αυτές μάλλον υπερβαίνανε τη συνολική άξια των εγκαταστάσεων του πυριτιδοποιείου – καλυκοποιείου στον Υμηττό…
Το εκπληκτικό είναι πως μερικές, τουλάχιστον, πα­ραγγελίες των Δημο­κρα­τικών καταλήγανε στους φρανκικούς
Το φορτίο πουλιόταν, κα­τά κάποιο τρόπο, δυο φο­ρές. Έτσι, για παράδειγ­μα, πλοίο με φορτίο, που είχαν προπληρώσει οι Δη­μοκρατικοί, ενώ πλησίαζε στις ισπανικές σκιές, «πα­ραδίδονταν» στους εθνι­κιστές. Δίδονταν οι πλη­ροφορίες για το δρομο­λόγιο του στις δυνάμεις του Φράνκο, οι οποίες και προχωρούσαν στην «κα­τάσχεση» Οι πληροφορίες, φυσικά, αξίζανε κι αυτές χρήμα…

ΧΡΥΣΕΣ ΔΟΥΛΕΙΕΣ ΜΕ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΑ ΚΕΡΔΗ
Ξεπούλησαν όλα τα όπλα του ελληνικού στρατού
Δέκα πολεμικά αεροσκάφη που είχαν συναρμολογηθεί στις εγκατα­στάσεις Μποδοσάκη το 1937, αναχώρησαν με Γερμανούς πιλότους προς άγνωστη κατεύθυνση…
Καθώς οι δουλειές του Μποδοσάκη, με τους εκπροσώπους των «κόκκινων» της Ισπανίας ενισχύονταν και μεταφράζονταν 100% σε συ­νάλλαγμα, αφήνοντας αστρονομικά κέρδη στην ΠΥΡ-ΚΑΛ, επεκτάθηκαν και σε άλλους τομείς. Διαβάζουμε στην τελευταία βιογρα­φία του; «Έτσι, το μεν καλυκοποιείο συνέχι­σε κανονικά την εντατική εκτέλεση παραγ­γελιών φυσιγγίων, ο δε Μποδοσάκης πέτυχε να εξασφαλίσει σημαντικές ποσότητες πολε­μικού υλικού αγοράζοντας το δήθεν για τις α­νάγκες του ελληνικού στρατού Το υλικό αυ­τό έφθανε στον Πειραιά και από εκεί προωθείτο στην Ισπανία…»
Η διαδικασία προώθησης ξεπερνά την πρακτική και των πιο ευφά­νταστων λαθρε­μπόρων της εποχής..
Αλλά η «επιχείρηση» ήταν πολύ ευρύτε­ρη: «…Καθώς οι ανάγκες των Ισπανών ήταν συνεχείς, ο Μποδοσάκης πρότεινε στηv ελ­ληνική κυβέρνηση να τους πουλήσει όλο το παλαιό πολεμικά υλικό του στρατού. Ο Με­ταξάς υιοθέτησε αμέσως την πρόταση, αλλά οι αρμόδιοι υπουργοί και το επιτελείο αρνή­θηκαν να συμφωνήσουν, διότι εφοβούντο ότι θα ήταν πολύ δύσκολη, αν όχι ανέφικτη, η α­ντικατάσταση του υλικού που θα πουλιόταν. Έτσι η εξαγωγή περιορίστηκε μόνο σε όπλα και πολεμοφόδια, τα οποία ήταν ακατάλληλα για ένα σύγχρονο στρατό .»
Ο ιστορικός Θ. Σφήκας στη μελέτη του για το θέμα («Η Ελλάδα και ο ισπανικός εμ­φύλιος πόλεμος)» επισημαίνει και άλλους δι­αύλους με τους οποίους Μποδοσάκης και Με­ταξάς εξοπλίζουν τους «ερυθρούς Ισπανούς»:
μέσω της Πολωνίας, όπου αγοράζεται οπλισμός, υποτίθεται, για λογαριασμό του ελ­ληνικού στρατού και καταλήγει στην Ισπανία
μέσω της Τσεχοσλοβακίας, όπου γίνε­ται το ίδιο και μάλιστα ως τις αρχές του 1939…
μέσω της Μασσαλίας και του Παρισι­ού, όπου λειτουργούσε και το κέντρο της ΕΣΣΔ, για την προμήθεια όπλων στους Δημο­κρατικούς της Ισπανίας. Ο Μποδοσάκης φέρεται να έχει σχέση και με τις σοβιετικές αποστο­λές.

ΚΑΙ ΑΕΡΟΠΛΑΝΑ
Δεν ήταν, όμως, μόνο τα πυρομαχικά και ο άλλος βαρύς οπλισμός. Το αντικείμενο των συναλλαγών περιλάμβανε και αεροπλάνα!
Έτσι, ανάμεσα στα άλλα:
Τον Δεκέμβριο του 1937 αμερικανική εταιρεία ζήτησε την άδεια της κυβέρνησης της να πουλήσει σε ελληνική 20 αεροσκάφη, που προορίζονταν για τον ελληνικό στρατό. Ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Αθήνα, που ανέ­λαβε να διερευνήσει το ζήτημα, ύστερα από υποψίες της Ουάσιγκτον ότι προορίζονταν για την Ισπανία, δεν κατέληξε σε συμπέρασμα
Τον χειμώνα του 1937-38 ο πρεσβευτής των εθνικιστών του Φράνκο στο Βουκουρέστι ερευνούσε αν 26 αεροπλάνα, που θα στέλνο­νταν από την Πολωνία, μέσω της Ρουμανίας στην Ελλάδα, ήταν παραγγελία της ελληνι­κής κυβέρνησης για τον στρατό της..
Δέκα πολεμικά αεροσκάφη που είχαν συναρμολογηθεί στις εγκαταστάσεις Μποδο­σάκη από Γερμανούς το 1937, αναχώ­ρησαν με Γερμανούς πιλότους προς άγνωστη κατεύθυνση. Υποθέτουν οι διπλωμάτες της ε­ποχής ότι πήγαν στην Ισπανία του Φράνκο.
Στο γερμανόφιλο και αντικομμουνιστικό περιβάλλον του Μεταξά υπάρχουν ενδείξεις ότι ήταν αντίθετο με τον πολεμικό εφοδιασμό των ισπανών Δημοκρατών.
Κατά τις διηγήσεις του Μποδοσάκη ο «Με­ταξάς απαντούσε ότι χάρη στις παραγγελίες που εξετέλουντο στο καλυκοποιείο για τους Ισπανούς πολλοί Έλληνες έβρισκαν εργασία και αποκτούσαν πολύτιμη εμπειρία στην πο­λεμική βιομηχανία, ότι στον κρατικό προϋ­πολογισμό ενεγράφοντο σημαντικά έσοδα και, το κυριότερο ότι η χώρα εξασφάλιζε πολύτι­μο συνάλλαγμα».