Αλήθειες και μύθοι για την κουλτούρα “woke”: Τι σημαίνει, γιατί διχάζει
Οι αμερικανικές εκλογές και η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο επανέφεραν με ένταση την κόντρα μεταξύ των οπαδών και των αντιπάλων της επονομαζόμενης “woke” κουλτούρας.
Το αποτέλεσμα των εκλογών αυτών θεωρείται ως η «απάντηση» μεγάλου ποσοστού των Αμερικανών στην «υπερβολική επιτήρηση» λόγων και πράξεων, με ορισμένες εκφάνσεις της «woke» κουλτούρας, όντως, να δημιουργούν προβλήματα από την επικοινωνία έως την καθημερινότητά τους.
Ένα από τα προβλήματα που δημιουργούνται λόγω των πιο ακραίων εκφάνσεων της «woke» κουλτούρας είναι η εξέταση και τελική «καταδίκη» μίας σειράς από απόψεις με τα δεδομένα της δικής μας εποχής, ενώ αυτές μπορεί να έχουν εκφραστεί πριν από χιλιάδες χρόνια. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται για παράδειγμα η απαγόρευση διδασκαλίας του Πλάτωνα σε αμερικανικά πανεπιστήμια, καθώς θεωρείται… ρατσιστής, για να αναφέρουμε ένα ίσως ακραίο αλλά υπαρκτό παράδειγμα.
Ως ένα κίνημα που δημιουργήθηκε για να ξεσκεπάσει, αρχικά και ακολούθως να καταπολεμήσει τον συστημικό ρατσισμό των ΗΠΑ, η woke κουλτούρα βρέθηκε στο επίκεντρο του διχασμού της κοινωνίας των ΗΠΑ, με το φαινόμενο να εξάγεται και σε αρκετές χώρες του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας.
Οι συντηρητικοί κύκλοι των ΗΠΑ χρησιμοποιούν τη «woke» κουλτούρα και όσα αυτή πρεσβεύει προκειμένου να στιγματίσουν όλα τα αρνητικά των ΗΠΑ, αποδίδοντάς της πιθανώς και ευθύνες που δεν έχει, αλλά στην πολιτική φαίνεται πως όλα επιτρέπονται.
Αρκετοί πολιτικοί αναλυτές υποστήριξαν ότι η νίκη Τραμπ αποτελεί την απτή καταδίκη της «woke» κουλτούρας από τον μέσο Αμερικανό ψηφοφόρο, ο οποίος, όπως φαίνεται, είναι αρκετά πιο συντηρητικός απ’ ότι εκτίμησε το Δημοκρατικό κόμμα και η υποψήφιά του, Κάμαλα Χάρις.
Οι ρίζες και η εξέλιξη
Ο όρος επινοήθηκε αρχικά από προοδευτικούς μαύρους Αμερικανούς και χρησιμοποιήθηκε στα κινήματα φυλετικής δικαιοσύνης στις αρχές και στα μέσα της δεκαετίας του 1900.
Το να είναι κάποιος “woke” πολιτικά στη μαύρη κοινότητα σημαίνει ότι είναι ενημερωμένος, μορφωμένος και συνειδητοποιημένος για την κοινωνική αδικία και τη φυλετική ανισότητα, αναφέρει το λεξικό Merriam-Webster.
Μια ιστορική ηχογράφηση του τραγουδιού διαμαρτυρίας Scottsboro Boys από τον θρυλικό τραγουδιστή των μπλουζ, Lead Belly τη δεκαετία του 1930 – όπως αποτυπώθηκε από το Smithsonian Folkways, τη μη κερδοσκοπική δισκογραφική εταιρεία του Εθνικού Μουσείου – αναφέρεται συχνά ως μια από τις πρώτες χρήσεις του όρου.
Τα «Αγόρια του Σκότσμπορο» ήταν εννέα μαύροι έφηβοι που κατηγορήθηκαν άδικα για τον βιασμό δύο λευκών γυναικών πάνω σε εμπορευματικό τρένο στη βόρεια Αλαμπάμα το 1931, σε μια υπόθεση που διήρκεσε δεκαετίες, σύμφωνα με το Εθνικό Μουσείο Αφροαμερικανικής Ιστορίας και Πολιτισμού. Στην ηχογράφηση του τραγουδιού Lead Belly αρκετά χρόνια μετά το περιστατικό, το «stay woke» προέτρεπε τους μαύρους Αμερικανούς να έχουν επίγνωση του ενδεχόμενου ρατσιστικής βίας στο Νότο.
Ο όρος, σε μία από τις σύγχρονες σημασίες του, άρχισε να αποκτά μεγαλύτερη δημοτικότητα κατά την έναρξη του κινήματος Black Lives Matter το 2014, σύμφωνα με το λεξικό Merriam-Webster. Οι διαδηλώσεις στο Φέργκιουσον του Μιζούρι εκείνο το έτος έφεραν στο προσκήνιο τις κοινωνικές αδικίες και την αστυνομική βία που αντιμετώπιζε η μαύρη κοινότητα μετά τον θανάσιμο αστυνομικό πυροβολισμό του Μάικλ Μπράουν.
Τον θάνατο του Μπράουν ακολούθησαν λίγο αργότερα οι αιματηρές συγκρούσεις με την αστυνομία, με τον Έρικ Γκάρνερ, τον Ταμίρ Ράις και άλλους – γεγονός που συνέχισε την αυξανόμενη δημοτικότητα της φράσης και τη χρήση της στους κύκλους διαμαρτυρίας και ακτιβιστών για πολλά χρόνια ακόμη, σύμφωνα με έρευνα του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Οχάιο σχετικά με τη ρητορική του κινήματος Black Lives Matter.
Η «εκμετάλλευση» από τους πολιτικούς
Ο όρος υιοθετήθηκε από ορισμένους Ρεπουμπλικανούς υποτιμητικά μετά τις ενδιάμεσες εκλογές του περασμένου έτους για να υποδηλώσει τα ζητήματα κοινωνικής δικαιοσύνης που βασίζονται στην ταυτότητα και τα οποία προωθούν ορισμένοι Δημοκρατικοί και προοδευτικοί κύκλοι των ΗΠΑ
Στις ΗΠΑ, εκατοντάδες νομοθετικές προσπάθειες υπό την ηγεσία των συντηρητικών έχουν περιορίσει τους τελευταίους μήνες προγράμματα, μαθήματα και εκπαιδεύσεις που αγγίζουν τη φυλή, τη διαφορετικότητα και την ισότητα.
Η ταυτότητα έχει βρεθεί στο επίκεντρο των λεγόμενων πολιτισμικών πολέμων που παρατηρούνται σε ολόκληρη τη χώρα, καθώς Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικάνοι έρχονται αντιμέτωποι σε θέματα όπως τα δικαιώματα των LGBTQ+, η φυλετική εκπαίδευση στα σχολεία και άλλα.
Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι οι συντηρητικοί παρουσιάζουν τη “woke”-ness, ή το να εκπαιδεύεσαι σχετικά με την κοινωνική αδικία, ως κάτι κακό. Ο Μ. Μίτσελ, διευθυντής του Working Families Party σημειώνει ότι «επειδή το «woke» συνδέεται με τους Μαύρους, έχει αποτελέσει ένα χρήσιμο «εργαλείο» για όσους θέλουν να χτυπήσουν όσους αναζητούν δικαιοσύνη με την πολιτική της λευκής καταγγελίας για να κερδίσουν εκλογές χωρίς να χρησιμοποιούν ρητά ρατσιστικούς όρους».
Από την πλευρά το ο Ντ. Τέρνερ, διευθυντής επικοινωνίας στη Democratic Governors Association υποστηρίζει ότι «οι Ρεπουμπλικανοί, ξανά και ξανά, έχουν ξεπεράσει το σημείο που νομίζουν ότι βρίσκεται ο μέσος ψηφοφόρος και το σημείο που βρίσκονται οι περισσότεροι Αμερικανοί για τα κυρίαρχα ζητήματα. Αυτό ισχύει και για την υπερ-επικέντρωσή τους σε εξειδικευμένα θέματα πολιτιστικού πολέμου».