80 χρόνια από την Μάχη της Κρήτης
γράφει στο peripteron.eu ο Δρ Κωνσταντίνος Β. Ζορμπάς, Γενικός Διευθυντής της Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης
Στις εορταστικές εκδηλώσεις για τη Μάχη της Κρήτης στο Μάλεμε η κα Ντόρα Μπακογιάννη, μεταξύ άλλων, σημείωσε: Πώς να αισθάνονται άραγε σήμερα όλοι οι Κρητικοί που πολέμησαν «με τα φτυάρια, τις τσουγκράνες και τις αξίνες που καλλιεργούσαν τα κρητικά χώματα…», αλλά και η «κρητική μάνα που άναβε κάθε μέρα τα καντήλια στο Γερμανικό και Συμμαχικό νεκροταφείο για τα παιδιά μιας άλλης μάνας που βρίσκονταν μίλια μακριά»; (Ομιλία της κας Ντόρας Μπαγκογιάννη, εκπροσώπου της Ελληνικής Βουλής, 23 Μαΐου 2021); Αυτό άραγε δεν θυμίζει το γνωστό ριζίτικο που μόνο η κρητική λεβεντιά και η σοφία μπορεί να εκφράσει; «Γροικάτε είντα παράγγερνε η Κρήτη των παιδιών τση: Μετρήσετε τα μνήματα των εδικώ και ξένω. Σ’ ούλα ν’ ανάψετε κερί, λιβάνι και καντήλι. Κι’ αν έρθου και δικολογιές των ξένω σκοτωμένω, να τσοι φιλοξενήσετε».
Τι σημαίνουν άραγε όλα αυτά για τα νέα παιδιά στους τόπους που δεινοπάθησαν περισσότερο κατά την κατοχή (π.χ. Κερίτης, Μαλάθυρος, Κάντανος, Μονή, Λειβαδάς, Κουστογέρακο, Βιάνος κλπ);
Η ιστορία δεν σταματά. Σταματά μόνο όταν επέρχεται η λήθη. Η ανάμνηση της Μάχης της Κρήτης δεν μπορεί να εξαντλείται στην ανιστόρηση των σχετικών πολεμικών γεγονότων και στην τυπική πια απόδοση τιμών. Έχει μία πολύ βαθύτερη διάσταση. Η διάσταση αυτή, σε συνδυασμό με τις εμπειρίες και τις αξιώσεις της εποχής μας, εκτείνεται κυρίως στο νόημα του ΑΓΩΝΑ, στο νόημα της ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ και στο νόημα της ΕΙΡΗΝΗΣ. Δεν ξέρω, αλλά αναρωτιέμαι μήπως μετά από 80 χρόνια, μήπως ήλθε ο καιρός στο πλαίσιο της ΜΝΗΜΗΣ οι εκδηλώσεις για τη Μάχη της Κρήτης να αποβλέπουν στην προβολή του παραπάνω τρίπτυχου;
Είναι αναγκαία η προβολή της λέξης του ΑΓΩΝΑ σε μία φάση της ζωής του ΕΘΝΟΥΣ, κατά την οποίαν έχει κανείς ολοένα και περισσότερο την εντύπωση πως υποχωρεί η αγωνιστικότητά του, με την αποχή από τα κοινά, η βούληση για προσφορά κάθε θυσίας προς επιβίωση και προς διάσωση της εθνικής ταυτότητας και ανεξαρτησίας.
Είναι ακόμα αναγκαία η προβολή της έννοιας της ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, προς την οποία πρέπει να κατατείνουν όλοι οι αγώνες του λαού, σε όλα τα πεδία του κοινωνικού βίου. Μιας ελευθερίας που δεν καταλήγει στον Φασισμό και τις ακραίες ιδεολογίες, από όπου και ένα προέρχονται. Είναι, τέλος, αναγκαία η προβολή της έννοιας της ΕΙΡΗΝΗΣ, την οποία πρέπει να διακονήσουν σήμερα τα άτομα και οι λαοί, στο πλαίσιο του αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη, για σεβασμό των δικαιωμάτων του ανθρώπου και για την εδραίωση σχέσεων αμοιβαίου σεβασμού και αλληλεγγύης μεταξύ των λαών, ιδίως της Ευρώπης.
Τα αναφέρω αυτά με αφορμή κι άλλων γεγονότων, άγνωστων ίσως σε πολλούς, ότι η Ορθόδοξος Ακαδημία Κρήτης (ΟΑΚ) έπαιξε ένα σημαντικό ρόλο μέσα από τον διάλογο για την καταλλαγή ανάμεσα στους δύο λαούς. Η ΟΑΚ εξελίχθηκε σε χώρο διακρατικών και διεθνών συναντήσεων, ενώ οι νεότερες γενιές των δύο Χωρών μαθαίνουν περισσότερα για την κοινή Ιστορία τους, στο πλαίσιο προγραμμάτων ανταλλαγής.
Πώς μπορούμε, όμως, να μνημονεύσουμε με κατάλληλο τρόπο την οδυνηρά βίαιη Ιστορία της Γερμανικής Κατοχής στην Κρήτη, αλλά και ενώπιον ενός ευρύτερου κοινού; Πού διαφέρουν οι οπτικές της ιστορίας σήμερα; Τί είδους ιστορική πληροφόρηση και μορφές μνήμης είναι απαραίτητες και ποιοί παράγοντες θα μπορούσαν να μετέχουν μιας διαλογικής μνήμης;
Τα ερωτήματα αυτά και άλλα πολλά τέθηκαν σε μία ενδιαφέρουσα διαδικτυακή συνάντηση –την οποία με τη βοήθεια των Νέων Τεχνολογιών παρακολούθησαν νέοι και νέες από όλο τον κόσμο- την οποία συνδιοργάνωσαν ο Σύνδεσμος Φροντίδας Γερμανικών Κοιμητηρίων Πολέμου, η ΟΑΚ, η Γερμανική Πρεσβεία στην Αθήνα, το Ελληνογερμανικό Ίδρυμα Νεολαίας και η Εβραϊκή Συναγωγή Χανίων «Ετζ Χαγίμ». Δύο συμπεράσματα που πρέπει να αναφέρουμε προς ενημέρωση. Το πρώτο, η άγνοια της ιστορίας των νέων της Γερμανίας για το θέμα της Κατοχής και την ανάγκη κατανόησης της ιστορίας με επισκέψεις σε τόπους ιστορικούς και δεύτερον την προσφορά της Εκκλησίας της Κρήτης και της Ιεράς Μονής Γωνιάς τόσο κατά τη διάρκεια του πολέμου όσο και μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου πολέμου. Μεταφέρω τη μαρτυρία του Δρ Αλέξανδρου Παπαδερού ως έχει: «Φροντίσαμε λίγο αργότερα και λύθηκαν δύο μεγάλα προβλήματα: Πρώτον, η εκταφή των Γερμανών και Αυστριακών στρατιωτικών (σημ. μήπως λησμονούμε και τη συμμετοχή της Αυστρίας στον πόλεμο;). Παρακαλέσαμε την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας Κρήτης και ενθάρρυνε τους ιερείς του νησιού μας να υποδείξουν τόπους, όπου είχαν ενταφιασθεί πρόχειρα πολεμιστές και να βοηθήσουν με τα μέλη της Ενορίας τους στην εκταφή. Δεύτερον: Παρακλήθηκε η Ιερά Μονή Γωνιάς –δίπλα στην Ακαδημία, να φιλοξενήσει τις οστεοθήκες των νεκρών αυτών ώσπου να ετοιμασθεί το Νεκροταφείο στο Μάλεμε. Οι Μοναχοί λησμόνησαν τα προσωπικά τους βάσανα στη διάρκεια του πολέμου και τις ζημίες που είχε υποστεί η Μονή τους. Επί πολλά χρόνια όλα τα κελιά της Μονής ήταν γεμάτα με οστεοθήκες….». Μετά τη Μάχη της Κρήτης διαμορφώθηκε ένας τόπος ανάπαυσης των νεκρών πολέμου στην Ιερά Μονή Γωνιάς ως μια συμβολική κίνηση συμφιλίωσης που λίγοι το γνωρίζουν.
Ευγνωμονούμε, λοιπόν, όλοι εμείς, το σύμμαχο στρατιώτη, τον Αυστραλό, το Βρετανό, το Νεοζηλανδό, που βρέθηκε τότε στο Νησί μας και στάθηκε όρθιος πλάι στον Έλληνα στρατιώτη και τον κρητικό λαό, κατά τη φρικιαστική επέλαση του θηρίου του Ναζισμού.
Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ εάν υπήρξε μία από τις σημαντικότερες μάχες της Ιστορίας, αυτό δεν οφείλεται τόσο στη σύγκρουση του στρατιώτη με το στρατιώτη, όσο στη σύγκρουση του στρατιώτη με τον πολίτη, τον «άμαχο πληθυσμό»! Απροσδόκητο στη μάχη εκείνη, ξένο και παράδοξο για πολλούς, παράλογο και θαυμαστό για άλλους και ίσως παντελώς ακατανόητο, το αυτονόητο της Ιστορίας μας: η αυθόρμητη, αβίαστη, ασυγκράτητη, καθολική ενεργοποίηση και αντίσταση ενός λαού, του λαού της Κρήτης!
Το θηρίο του πολέμου και της βίας όμως δεν πέθανε. Αναβιώνει και σήμερα ως Λερναία Ύδρα με νέα ονόματα, όπως νέο-φασισμός, νέο-εθνικισμός, νέο-φανατισμός, μεγέθη ή καταστάσεις που αλλοτριώνουν το ανθρώπινο πρόσωπο, καταστρέφουν την ενότητα του ανθρωπίνου Γένους και έτσι παραδινόμαστε σιγά-σιγά στα πλοκάμια των οικονομικών συστημάτων. Όσο θα υπάρχουν αυτά τα φαινόμενα η Μάχη της Κρήτης θα συνεχίζεται. Μάχη για το χατίρι της ζωής, Μάχη στο πείσμα του θανάτου!