Ζωή… σαν ρομπότ

γράφει στο peripteron.eu ο Βαγγέλης Πάλλας, Δημοσιογράφος – Ερευνητής – Αναλυτής IFJ/SPJ

Σήμερα ζούμε σε έναν κόσμο πολύ διαφορετικό από αυτόν πριν από μισό αιώνα. Λόγω των συνεπειών που προήλθαν από μία σειρά γεγονότων όπως η νέα επιστημονική τεχνική επανάσταση και οι επιδράσεις της στην παραγωγική διαδικασία και στη φύση…
Ο συνεχώς ισχυροποιούμενος ρόλος που απόκτησαν τα ΜΜΕ λόγω της αυξημένης παγκοσμιοποίησης της οικονομίας, η επιβολή του νεοφιλελευθερισμού ως ηγεμονικού συστήματος και ο ρόλος που διαδραματίζει το εξωτερικό χρέος, επιφέροντας την υποταγή των οικονομιών του τρίτου κόσμου, στα συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων.

Ζούμε στην εποχή των συνεπειών μιας βαθιάς τεχνολογικής επανάστασης, της λεγόμενης ηλεκτρονικής πληροφορικής επανάστασης, που μεταφράζεται σε θεμελιώδεις αλλαγές στις τηλεπικοινωνίες, στη βιοτεχνολογία και σε άλλους χώρους.

Η μηχανή – εργαλείο που ενδυνάμωσε την ανάπτυξη του βιομηχανικού πολιτισμού θα έχει αντικατασταθεί από μηχανές – εργαλεία ψηφιακού ελέγχου και ρομπότ όπου ο υπολογιστής που επιτρέπει τη συνθήκη, επεξεργασία και αυτοματοποιημένη παραγωγή δεδομένων και πληροφοριών, γίνεται ένα θεμελιώδες όργανο εργασίας.

Όμως δεν πρόκειται μόνο για υπολογιστές. Η καθημερινή ζωή στις αναπτυγμένες χώρες έχει κατακλυσθεί από προγραμματισμένα μέσα – μηχανισμούς, πιστωτικές κάρτες, ηλεκτρονικές κάρτες που αντικαθιστούν τα κλειδιά στα ξενοδοχεία, έξυπνους σηματοδότες, πόρτες που ανοίγουν και κλείνουν αυτόματα και χιλιάδες άλλα πράγματα.

Στην εποχή μας, ένας από τους μηχανισμούς που έχει αναλάβει την διαιώνιση αυτής της παθητικότητας είναι και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ). Η δύναμή τους μπορεί να καθορίζει την «ατζέντα» του τι θα προβληθεί και με ποιο τρόπο. Η δυνατότητα να «εικονοποιούν» την επικαιρότητα χρησιμοποιείται από το Κράτος, επειδή τα συμφέροντά τους είναι άλλες φορές ταυτόσημα και άλλες παράλληλα, αναπτύσσοντας έτσι μία σχέση αλληλεξάρτησης. Στον ελλαδικό χώρο, είναι γνωστή η διαπλοκή των συμφερόντων των μεγαλομετόχων ΜΜΕ με τα πολιτικά κόμματα, ανεξαρτήτως της όποιας «ιδεολογικής» απόχρωσης.

Η τηλεόραση βρίσκεται στην πρώτη θέση όσον αφορά το βαθμό επηρεασμού της «μάζας» ακριβώς λόγω της φύσης της να μπορεί να αναμεταδίδει την πληροφορίας, σε διαφορετικές μορφές όπως κινούμενη εικόνα και ήχους, που μπορούν πιο άμεσα να επηρεάζουν την «κοινή γνώμη» και κατ’ επέκταση τη ψυχολογία της «μάζας». Ας δούμε για παράδειγμα πως πολλές φορές μονοθεματικά δελτία ειδήσεων «ξοδεύουν» ώρες τηλεοπτικού προγράμματος με το να παρουσιάζουν ειδικούς που αναλύουν κάποιο θέμα συνήθως πολιτικής φύσης. Αυτοί οι ειδικοί τη στιγμή της ανάλυσης έχουν τη δυνατότητα να αυξομοιώσουν το βαθμό σοβαρότητας ή ακόμα και επικινδυνότητας της σχετικής κατάστασης, βασισμένοι σε πρώτη φάση στην άγνοια του «κοινού» για την είδηση (όπως για παράδειγμα ο καταιγισμός οικονομικών όρων, κάτι που το μεγαλύτερο ποσοστό του τηλεοπτικού κοινού δεν είναι γνώστες, κατά τη διάρκεια της έναρξης της περιόδου της λεγόμενης «κρίσης»). Σε δεύτερη φάση αποβλέπουν στη χειραγώγηση της διαμορφούμενης άποψης, παρουσιάζοντας και ωραιοποιώντας τελικά τις «λύσεις» ( όπως για παράδειγμα το γνωστό «κούρεμα»), πάντα με τη βοήθεια της πολιτικής χειραγώγησης. Αντιλαμβανόμαστε ότι όταν οι άνθρωποι βρίσκονται μπροστά σε άγνωστα πεδία και σε μια αβέβαιη προοπτική αισθάνονται σε κάποιο βαθμό το φόβο του τι θα συμβεί την επόμενη μέρα και παθητικά αποδέχονται τις πολιτικές επιλογές, άσχετα εάν αυτές είναι επιζήμιες για τις συνθήκες διαβίωσης τους.