Mάρτιν Λούθερ Κινγκ: από τον αγώνα για τα πολιτικά δικαιώματα, στη διεκδίκηση της ισότητας και της κοινωνικής δικαιοσύνης

Ο Μάρτιν Λούθερ δολοφονήθηκε στις 4 Απριλίου του 1968. Από πάστορας που συγκέντρωνε το ποίμνιο του για να διεκδικήσει τα πολιτικά δικαιώματα των αφροαμερικάνων, τάχθηκε εναντίον του πολέμου του Βιετνάμ. Από τη θεωρία της μη βίας υποστήριξε λίγες μέρες πριν δολοφονηθεί την απεργία των καθαριστών στο Μέμφις, προτρέποντας τους «να πάνε μέχρι τέλους διεκδικώντας οικονομική ισότητα και κοινωνική δικαιοσύνη». Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή…

Το 1949, η Τζο Αν Ρόμπινσον, μέλος και μετέπειτα πρόεδρος του Πολιτικού Συμβουλίου Γυναικών, WPC, είχε δεχτεί λεκτική επίθεση από έναν οδηγό λεωφορείου επειδή καθόταν στο μπροστινό τμήμα του λεωφορείου που προοριζόταν «Μόνο για λευκούς» με αποτέλεσμα να επιχειρήσει ανεπιτυχώς να ξεκινήσει μποϊκοτάζ διαμαρτυρίας κατά του διαχωρισμού λεωφορείων στην Αλαμπάμα. Μερικά χρόνια αργότερα απέστειλε επιστολή στο δήμαρχο, ο οποίος και πάλι την αγνόησε επιδεικτικά. Το 1953, οι μαύροι στο Μπατόν Ρουζ της Λουιζιάνα, είχαν ήδη ξεκινήσει να μποϊκοτάρουν λεωφορεία για περίπου μια εβδομάδα έως ότου οι λευκοί συμφώνησαν να τροποποιήσουν τις υπάρχουσες πρακτικές φυλετικού διαχωρισμού.

Αλλά η υπόθεση της Rosa Parks, την 1η Δεκέμβρη του 1955, ήταν διαφορετική. Το μποϊκοτάζ τότε κράτησε 381 μέρες με αποτέλεσμα τελικά το 1956 το τοπικό δικαστήριο της Αλαμπάμα να κρίνει το νόμο για το φυλετικό διαχωρισμό αντισυνταγματικό.

Η Ρόζα Παρκς ήταν γραμματέας της Εθνικής Ένωσης για την Πρόοδο των Έγχρωμων (National Association for the Advancement of Colored People) και ο ακτιβιστής και υποστηρικτής της φυλετικής ισότητας Νίξον, ο οποίος ήταν κι αυτός μέλος της Ένωσης, μαζί με την Τζο Αν Ρόμπινσον, ξεκίνησαν στις 5 Δεκέμβρη καμπάνια για το μποϊκοτάζ των λεωφορείων. Επικεφαλής τέθηκε ο πάστορας Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, μετά από μια μαζικότατη συνέλευση που έγινε το βράδυ της πρώτης μέρας του μποϊκοτάζ.

«Δεν έχουμε άλλη εναλλακτική λύση παρά να διαμαρτυρηθούμε.» έλεγε. «Για πολλά χρόνια δείξαμε εκπληκτική υπομονή. Μερικές φορές δώσαμε στους λευκούς αδελφούς μας την αίσθηση ότι μας άρεσε ο τρόπος που μας αντιμετώπιζαν. Αλλά ερχόμαστε εδώ απόψε για να πούμε ότι δεν διαθέτουμε άλλη υπομονή. Η μόνη υπομονή που θα κάνουμε είναι μέχρι να κατακτήσουμε ελευθερία και δικαιοσύνη.»

Αρχικά η καμπάνια ήταν προγραμματισμένη για να είναι μονοήμερη, επειδή όμως, είχε απόλυτη επιτυχία αποφάσισαν να την συνεχίσουν. Για να εξυπηρετηθεί ο κόσμος και να μπορέσει να πάει στη δουλειά, εθελοντές οδηγοί ακολουθούσαν τα δρομολόγια των λεωφορείων και επιβίβαζαν ή αποβίβαζαν τους αφροαμερικανούς σε κάθε στάση, ενώ αφροαμερικανοί ταξιτζήδες έπαιρναν το αντίτιμο του εισιτηρίου του λεωφορείου, για να μεταφέρουν τους εργαζόμενους.

Ενώ στην αρχή τα αιτήματα ήταν μετριοπαθή, σιγά σιγά, ακριβώς επειδή το κίνημα αυτό συνάντησε τεράστια αντίδραση, οι πρωταγωνιστές συνειδητοποίησαν ότι έπρεπε το αίτημα τους να είναι η πλήρης κατάργηση των φυλετικών νόμων. Mαύροι που συμμετείχαν στο μποϊκοτάζ συλλαμβάνονταν, οι ασφαλιστικές εταιρείες δεν δέχονταν να ασφαλίσουν τα λιγοστά αυτοκίνητα των μαύρων εθελοντών που εξυπηρετούσαν τους εργαζόμενους, αλλά από την άλλη πλευρά το κίνημα άρχισε να κερδίζει την υποστήριξη των λευκών. Παρά την προσπάθεια τρομοκράτησης τους με βόμβες και συλλήψεις δεν λύγισαν.

Αναγνωρίζοντας την ανάγκη ενός μαζικού κινήματος, μετά την επιτυχημένη δράση του Μοντγκόμερι, ο Κινγκ ξεκίνησε να διοργανώνει τη Διάσκεψη Νότιας Χριστιανικής Ηγεσίας (SCLC), η οποία του έδωσε μια βάση λειτουργίας σε ολόκληρο τον Νότο. Ο Κινγκ έδωσε διαλέξεις σε όλα τα μέρη της χώρας και συζήτησε θέματα σχετικά με τη φυλή με ηγέτες θρησκευτικών και πολιτικών δικαιωμάτων στο εσωτερικό και στο εξωτερικό.

«Ο απελευθερωτικός αγώνας στην Αφρική υπήρξε η μεγαλύτερη διεθνής επιρροή για τους αμερικανούς νέους μαθητές», έγραψε. «Συχνά τους ακούω να λένε ότι αν οι αφρικανοί αδελφοί τους μπορούν να σπάσουν τα δεσμά της αποικιοκρατίας, σίγουρα ο αμερικανός μαύρος μπορεί να σπάσει τους νόμους Jim Crow*»

Είχε ως θέση του τη μη χρήση βίας, ενώ το 1960 συνελήφθη με 33 νέους να διαμαρτύρονται για διαχωρισμό στο μεσημεριανό γεύμα σε ένα πολυκατάστημα της Ατλάντα. Ο Κινγκ απελευθερώθηκε μόνο μετά από τη μεσολάβηση του Δημοκρατικού υποψηφίου για τον προεδρικό κόμμα Τζον Φ. Κένεντι – μια πράξη που θεωρείται ότι συνέβαλε ουσιαστικά στη νίκη του Κένεντι οκτώ ημέρες αργότερα. Το 1963 στην Αλαμπάμα η διαμαρτυρία στο δημαρχείο της πόλης για τον τερματισμό του διαχωρισμού στα μεσημεριανά έγινε γνωστή σε όλες τις ΗΠΑ επειδή η αστυνομία επιτέθηκε στους διαδηλωτές με γκλοπς και σκυλιά. Ο Κινγκ φυλακίστηκε μαζί με μεγάλο αριθμό υποστηρικτών του, συμπεριλαμβανομένων εκατοντάδων μαθητών. Από τη φυλακή του Μπέρμιγχαμ, ο Κινγκ έγραψε μια επιστολή στην οποία διατύπωσε τη φιλοσοφία του για τη μη βία, σε μια στιγμή που το κίνημα δεχόταν επίθεση και από το κράτος αλλά και από την ΚΚΚ:

«Γιατί άμεση δράση; Γιατί καθιστικές διαμαρτυρίες, πορείες και ούτω καθεξής; Δεν είναι η διαπραγμάτευση καλύτερη λύση; » Έχετε απόλυτο δίκιο να θέλετε διαπραγματεύσεις. Αυτός, εξάλλου, είναι ο ίδιος ο σκοπός της άμεσης δράσης. Η μη βίαιη άμεση δράση επιδιώκει να δημιουργήσει μια κατάσταση, εξαιτίας της οποίας μια κοινότητα που αρνείται συνεχώς να διαπραγματευτεί, να αναγκαστεί να το κάνει.»

Η πιο γνωστή στιγμή της πάλης για τα Πολιτικά Δικαιώματα του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ υπήρξε στις 28 Αυγούστου 1963 η πορεία προς την Ουάσιγκτον, όπου στο μνημείο του Λίνκολν έβγαλε το λόγο που έμεινε γνωστός από τη φράση «I Have a Dream», όπου τόνιζε την πίστη του ότι όλοι οι άνθρωποι, κάποια μέρα, θα ήταν αδελφοί.

Καθοριστική στην πορεία ριζοσπαστικοποίησης του ήταν η διαμαρτυρία το 1965 στη Σέλμα. Εκεί δεν ηγήθηκε της πρώτης πορείας, η οποία αντιμετωπίστηκε από την αστυνομία με δακρυγόνα, ενώ στη δεύτερη κάλεσε τον κόσμο να προσευχηθεί και να οπισθοχωρήσει. Μόνο την τρίτη φορά πραγματοποίησε την πορεία και γι’αυτό δέχτηκε την έντονη κριτική των μαύρων νεολαίων που ριζοσπαστικοποιούνταν, οι οποίοι τον χαρακτήρισαν υπερβολικά μετριοπαθή. Κριτική δέχτηκε και από τον Μάλκολμ Χ, ο οποίος έφτασε στο σημείο να αποκαλεί την τακτική του «εγκληματική»: «Όσον αφορά τη μη βία, είναι εγκληματικό να διδάσκεις έναν άνδρα να μην υπερασπίζεται τον εαυτό του όταν είναι το μόνιμο θύμα βίαιων επιθέσεων».

Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ συνέδεσε τους αγώνες του για τα πολιτικά δικαιώματα με τον αγώνα ενάντια στη φτώχεια, διεκδικώντας λιγότερα χρήματα για πολεμικές δαπάνες και περισσότερα χρήματα για τη στέγαση και την αντιμετώπιση της ανεργίας. Το σημείο καμπής στη δράση του υπήρξε στις 4 Απρίλη του 1967, ένα χρόνο πριν τη δολοφονία του, η καταδίκη του πολέμου του Βιετνάμ στην ομιλία του «Πέρα από το Βιετνάμ». Τότε δέχτηκε την κριτική ότι «έχανε το δίκιο του» στον αγώνα του για τα πολιτικά δικαιώματα, αφού επέκτεινε τη συζήτηση σε «άσχετα» θέματα.

Ο άλλοτε «μετριοπαθής» κληρικός παρέδιδε πλέον αντιμιλιταριστικά μαθήματα και μιλούσε για ισότητα και κοινωνική δικαιοσύνη. Δολοφονήθηκε στο Μέμφις, όπου είχε πάει για να στηρίξει την απεργία των οδοκαθαριστών. Τη σκυτάλη θα έπαιρναν οι Μαύροι Πάνθηρες. Η εποχή του αγώνα αμιγώς για τα πολιτικά δικαιώματα είχε περάσει ανεπιστρεπτί.

Ο Mάρτιν Λούθερ Κινγκ συνέβαλε σε μια ευρύτερη ριζοσπαστικοποίηση, όχι βέβαια μόνο των μαύρων. Σε συνδυασμό με το παγκόσμιο κλίμα, του Μάη του 68 στη Γαλλία, συνεισέφερε στην άνοδο της νέας Αριστεράς (new Left), αλλά και πολλά στελέχη του ενσωματώθηκαν στο Δημοκρατικό κόμμα, έχοντας τις αυταπάτες ότι θα αλλάξουν τα πράγματα εκ των έσω (κάτι που δυστυχώς συνεχίζεται ως τις μέρες μας).

* σειρά φυλετικών νόμων στο Νότο που ίσχυσαν από το 1876 ως το 1965

πηγή: kar.org.gr