Η διαρκής Ελληνική Επανάσταση

Γράφει στο peripteron.eu o Πάνος Τριγάζης*

Οι διεθνείς συνθήκες που επικρατούσαν, ιδιαίτερα μετά τους ναπολεόντειους πολέμους, δεν ευνοούσαν την επανάσταση για την ανεξαρτησία της Ελλάδας. Η Φιλική Εταιρεία που ιδρύθηκε το 1814, θα μπορούσε να κατηγορηθεί από τους «ρεαλιστές» της εποχής ότι κυνηγούσε χίμαιρες. Πολύ περισσότερο, που το 1815 συγκροτήθηκε η Ιερά Συμμαχία για να καταστείλει κάθε δημοκρατικό απελευθερωτικό κίνημα στην Ευρώπη.

Στις συνθήκες αυτές, μετά και την ήττα του κινήματος των καρμπονάρων στην Ιταλία (1820), το οποίο είχε υποστηρίξει ενεργά και ο λόρδος Βύρων, η κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης το 1821, από τον αρχηγό της Φιλικής Εταιρείας Αλέξανδρο Υψηλάντη, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «έφοδος στον ουρανό», έκφραση που πολύ αργότερα (1871) είχε χρησιμοποιήσει ο Μαρξ για την Κομμούνα των Παρισίων.

Πράγματι, οι μεγάλες δυνάμεις της Ευρώπης ήταν αντίθετες στην κήρυξη της Επανάστασης του 1821, γι’ αυτό και ο σπουδαίος Αγγλος ποιητής Πέρσι Σέλεϊ, φίλος του Μπάιρον, είχε προλογίσει το ποίημά του «Hellas» (1821), με τη διάσημη πλέον φράση «είμαστε όλοι Ελληνες», συνοδεύοντάς τη με δριμύ κατηγορώ εις βάρος των ηγεσιών της Ευρώπης, που δεν ανταποκρίνονταν στο ιστορικό χρέος στήριξης της ελευθερίας των Ελλήνων, από τους οποίους είχαν κληρονομήσει την καρδιά του ευρωπαϊκού πολιτισμού.

Αναμφίβολα, και η Ελληνική Επανάσταση άντλησε πολλές από τις ιδέες της από τη Γαλλική Επανάσταση και τον Διαφωτισμό, όπως προκύπτει από τα πρώτα επαναστατικά Συντάγματα, ιδιαίτερα εκείνο της Εθνοσυνέλευσης της Επιδαύρου (1822). Δυστυχώς, τα αληθινά μηνύματα του 1821 αποσιωπώνται σε μεγάλο βαθμό από θρησκευτικούς και πολιτικούς κύκλους, που υποτίθεται ότι τιμούν τα 200 χρόνια από την έναρξή της Επανάστασης.

Δεν είμαι ειδικός να μιλήσω για τον χαρακτήρα της Επανάστασης, θα έλεγα ωστόσο ότι κατά την εκδήλωσή της και πολύ περισσότερο την έκβασή της, αποτυπώθηκαν μεγάλοι συμβιβασμοί, εσωτερικοί και διεθνείς.

Με την έννοια αυτή, η ίδρυση του ελληνικού κράτους υπήρξε προϊόν μιας ανολοκλήρωτης επανάστασης, που ούτε μια κανονική αστική δημοκρατία δημιούργησε, ενώ άφησε εκτός των πρώτων συνόρων της Ελλάδας μεγάλα τμήματα αλύτρωτου Ελληνισμού.

Γι’ αυτό και η Επανάσταση έπρεπε να συνοδευτεί και από άλλες, όπως η Κρητική, που για πολλοστή φορά εκδηλώθηκε το 1866, προκαλώντας νέο κύμα διεθνούς φιλελληνισμού με σημαντικότερο εκπρόσωπό του τον Γουστάβο Φλοράνς (Μπάιρον της Κρήτης), μάρτυρα της Κομμούνας των Παρισίων.

Το διαρκές της Επανάστασης του 1821 δηλώνεται και από το γεγονός ότι η Εθνική Αντίσταση της περιόδου 1941-1944 χαρακτηρίστηκε από τους πρωταγωνιστές της «νέο ’21».

* μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία