Γιατί «σήκωσαν» 2,3 δισ. οι επιχειρήσεις από τις τράπεζες

Έξοδος καταθέσεων από τις επιχειρήσεις του μη χρηματοπιστωτικού τομέα από το τραπεζικό σύστημα καταγράφηκε το 2023, ενώ «αναιμικές» ήταν και οι εκταμιεύσεις δανείων, παρά το γεγονός ότι υποστηρίχθηκαν από πολλά ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά προγράμματα. Στους 11 μήνες του 2023, οι Μη Χρηματοπιστωτικές Επιχειρήσεις «σήκωσαν» από τις τράπεζες περισσότερα από 2,3 δισ. ευρώ, ενώ την ίδια περίοδο οι συνολικές ροές χρηματοδότησης (νέα δάνεια μείον αποπληρωμές) περιορίσθηκαν στα 874 εκατ. ευρώ.

Οι επιχειρήσεις προσαρμόζουν τη χρηματοοικονομική τους στρατηγική με βάση τις νέες συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί μετά τις δέκα διαδοχικές αυξήσεις επιτοκίων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, που τα έχουν οδηγήσει στα υψηλότερα επίπεδα από την κυκλοφορία του ευρώ, αλλά και στην τακτική που ακολουθούν οι ελληνικές τράπεζες, περνώντας στους καταθέτες ένα πολύ μικρό μέρος των αυξήσεων στα επιτόκια της ΕΚΤ. Η Τράπεζα της Ελλάδος υπολογίζει ότι μόνο το ένα τρίτο των αυξήσεων στα επιτόκια της ΕΚΤ έχει περάσει στους καταθέτες, ενώ ειδικά στις καταθέσεις μιας ημέρας οι αυξήσεις ήταν ελάχιστες και παραμένουν κοντά στο μηδέν.

Ειδικότερα, όπως σημειώνει η Τράπεζα της Ελλάδος στην Ενδιάμεση Έκθεση για τη Νομισματική Πολιτική,

Σε ό,τι αφορά τις καταθέσεις, το μεσοσταθμικό επιτόκιο στις καταθέσεις προθεσμίας των νοικοκυριών και των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων (ΜΧΕ) διαμορφώθηκε κατά μέσο όρο το πρώτο δεκάμηνο του 2023 σε 1,5%, περίπου κατά 140 μονάδες βάσης (μ.β.), υψηλότερα έναντι της ίδιας περιόδου του 2022, ενώ στις καταθέσεις διάρκειας μίας ημέρας (λογαριασμοί τρεχούμενοι, όψεως και ταμιευτηρίου) αυξήθηκε οριακά κατά 3 μονάδες βάσης.
Αντίθετα, το μεσοσταθμικό επιτόκιο επιχειρηματικών δανείων ανήλθε κατά μέσο όρο σε 5,8% το πρώτο δεκάμηνο του 2023, έναντι μέσης τιμής 3,2% το ίδιο δεκάμηνο του 2022. Ουσιαστικά, δηλαδή, το κόστος δανεισμού των επιχειρήσεων σχεδόν διπλασιάσθηκε.
Με αυτά τα δεδομένα και παρά το γεγονός ότι η οικονομία συνέχισε να αναπτύσσεται με υψηλούς ρυθμούς το 2023, οι επιχειρήσεις προτίμησαν να αποσύρουν καταθέσεις από τις τράπεζες και να τις αξιοποιήσουν για τη χρηματοδότηση των λειτουργικών και επενδυτικών τους αναγκών, ενώ, παράλληλα, περιόρισαν στο ελάχιστο δυνατό την άντληση νέων δανείων, ενώ συχνό το φαινόμενο της πρόωρης αποπληρωμής δανείων, που προκάλεσε έντονο προβληματισμό στα στελέχη των τραπεζών, καθώς ανέτρεψε τους σχεδιασμούς τους για επιτάχυνση της πιστωτικής επέκτασης.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος για τους 11 μήνες του 2023 (πίνακας), οι ΜΧΕ απέσυραν 2,325 δισ. από τις τράπεζες. Η μεγαλύτερη εκροή καταθέσεων καταγράφηκε τον Ιανουάριο (-3,4 δισ.), καθώς είχε προηγηθεί και η μεγάλη εποχική αύξησή τους τον Δεκέμβριο. Πάνω από 2,2 δισ. «τράβηξαν» τον Οκτώβριο, ενώ και τον Νοέμβριο συνεχίσθηκαν οι εκροές, με ποσό 2,325 δισ.

Αξίζει να σημειωθεί, μάλιστα, ότι αυτές οι εκροές επιχειρηματικών καταθέσεων καταγράφηκαν παρά το γεγονός ότι οι τράπεζες προσπάθησαν, με αυξήσεις επιτοκίων σε προθεσμιακές καταθέσεις επιχειρήσεων που ήταν πολύ μεγαλύτερες από τις αντίστοιχες για τα νοικοκυριά, να δελεάσουν τις επιχειρήσεις για να «κλείσουν» τις καταθέσεις τους σε λογαριασμούς προθεσμίας.

Την ίδια περίοδο, οι ροές χρηματοδότησης παρέμειναν ασθενείς και σημαντικά μειωμένες σε σχέση με το 2022, καθώς ανήλθαν συνολικά σε 874 εκατ. ευρώ. Πιθανότατα θα ήταν αρνητικές, εάν δεν υπήρχαν τα δάνεια με ευνοϊκούς όρους που δόθηκαν με την αξιοποίηση ευρωπαϊκών προγραμμάτων.

Καταθέσεις και δάνεια μη χρημ/κών επιχειρήσεων

Μήνας       Καταθέσεις      Χρηματοδότηση
Ιαν.            -3396,05          -1405,07
Φεβ.           -1425,29          -89,68
Μαρ.          2180,23           1321,10
Απρ.           -1153,50           -440,96
Μάι             751,63             -334,56
Ιουν.           2431,98           1399,06
Ιουλ.          -380,32            -1146,63
Αύγ.           -205,71            -296,53
Σεπ.            1723,64            2213,17
Οκτ.           -2226,36          -430,21
Νοεμ.        -625,73             85,06
Σύνολο.     -2325,50          874,74

Για το 10μηνο του 2023, η Τράπεζα της Ελλάδος κατέγραψε μείωση κατά 1,7 δισ. των καταθέσεων από ΜΧΕ, ενώ το ίδιο διάστημα του 2022 είχε καταγραφεί αύξηση κατά 800 εκατ. ευρώ. Αυτό αντανακλά, όπως σημειώνει η ΤτΕ, και τη μείωση των ρυθμών πιστωτικής επέκτασης προς τις ΜΧΕ την επισκοπούμενη περίοδο.

Πάντως, η ΤτΕ παραμένει αισιόδοξη για την εξέλιξη των καταθέσεων, σημειώνοντας ότι η διατήρηση αξιόλογων ρυθμών ανόδου της οικονομικής δραστηριότητας, καθώς και της πιστωτικής επέκτασης προς τις επιχειρήσεις, αναμένεται ότι θα συμβάλει σε περαιτέρω αύξηση των τραπεζικών καταθέσεων.

Σε ό,τι αφορά τα δάνεια προς τις ΜΧΕ, σημειώνει ότι:

Ως προς τις προοπτικές εξέλιξης της τραπεζικής χρηματοδότησης, από τη μία πλευρά, το υψηλό επίπεδο των επιτοκίων δανεισμού, και μάλιστα σε συνδυασμό με την αποκλιμάκωση του πληθωρισμού, εκτιμάται ότι θα συνεχίσει να έχει αρνητική επίδραση στον ετήσιο ρυθμό της τραπεζικής πιστωτικής επέκτασης προς τις ΜΧΕ – εφόσον ληφθούν υπόψη και οι αναμενόμενες υστερήσεις στην απόκριση των δανείων προς τα επιτόκια.
Από την άλλη πλευρά, η προβλεπόμενη ευνοϊκή πορεία του ΑΕΠ και η προσδοκώμενη αύξηση των εκταμιεύσεων καθώς θα υλοποιούνται τα εγκεκριμένα επενδυτικά σχέδια στο πλαίσιο του RRF εκτιμάται ότι θα στηρίξουν τη διατήρηση του ρυθμού αυτού σε επίπεδα ανάλογα με εκείνα του 2023.
Επίσης, αναμένεται να συνεχιστεί η θετική επίδραση στην πιστωτική επέκταση από τους πόρους συγχρηματοδότησης εκ μέρους των τραπεζών και του Ομίλου ΕΤΕπ που θα διατεθούν στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ (2021-2027). Όπως και για τις καταθέσεις, τυχόν επιβράδυνση του ΑΕΠ ασκεί αρνητική επίδραση στο ρυθμό μεταβολής της τραπεζικής πίστης προς την πραγματική οικονομία.