Εκκλησία ως κράτος – Τα εκκλησιαστικά φέουδα και η αντικοινωνική χρήση τους

Επιμέλεια: Βαγγέλης Πάλλας, ∆ηµοσιογράφος – Ερευνητής – Αναλυτής IFJ / SPJ

Με τα εκκλησιαστικά πράγματα έχω να ασχοληθώ από την εποχή Χριστόδουλου- και δεν σκόπευα να ασχοληθώ, αν, κάθε φορά που βρίσκομαι έξω από τα με­γάλα αστικά κέντρα, δεν συναντούσα το «πνεύ­μα» του ακέραιο – αυτό το απίστευτο, αυταρχι­κό εκκλησιαστικό κράτος που είχε εγκαθιδρύ­σει. Άλλωστε, σε τέτοιες ιδεολογίες αυτό είναι που θαυμάζει κανείς πως σε δέκα μόλις χρόνια καταφέρνουν να δημιουργήσουν καθεστώτα που χρειάζονται κάμποσες δε­καετίες, αν κάποιος θελή­σει να τα ανατρέψει.

Αλλά και πάλι, δεν θα χά­λαγα τη ζαχαρένια μου και τις μικρές ή μεγάλες αποδράσεις μου από το «κλει­νόν άστυ» αν δεν διαπίστωνα ότι στα μικρά μέρη, εκεί όπου η κρατική εξου­σία είναι από πολύ χαλαρή έως ανύπαρκτη, τί­θεται, για μένα – και πολλούς άλλους, υποθέτω – ζήτημα σχέσης κρατικής και εκκλησιαστικής εξουσίας- σε αυτά τα μέρη η δεύτερη είναι η μό­νη εξουσία. Ασκείται μάλιστα με πολύ έντονο τρόπο. Γνωρίζουμε, άλλωστε, ότι το παλιό «πα­πάς και δάσκαλος», ως εξουσία και μαζί συμβουλάτορες – προστάτες του χωριού, δεν ισχύ­ει ως προς το δεύτερο σκέλος του, αφού εδώ και δεκαετίες η θέση του δασκάλου έχει υπο­βαθμιστεί – ξέρουμε γιατί.

Ιδιαίτερα στα μικρά μέρη, όπου υπάρχει κά­ποιο προσκύνημα – και είναι άφθονα αυτά, το ξέρουμε -, η κρατική εξουσία τίθεται στην υπη­ρεσία της εκκλησιαστικής. Παραδείγματα; Όσα θέλουμε: ένα, από πρόσφατο σημείωμα μου, ό­που είδαμε ένα αντιτορπιλικό να πηγαίνει στη Βενετία για να μεταφέρει ολίγα οστά των «Αγίων Φανέντων» (και που, όπως είπαμε, την καθόλου περιφρονητέα δαπάνη της κίνησης του αντι­τορπιλικού δεν την κατέβαλε η Εκκλησία, αλλά ο προϋπολογισμός του υπουργείου Εθνικής Άμυνας. δηλαδή εσύ κι εγώ). Ή στην ίδια περίπτωση η μετακίνηση του αγήματος που απέδωσε τιμές στην άφιξη και τη λιτάνευση των οστών.

Παλιότερα, πολεμικό πλοίο είχε πάει στον Πειραιά για να παραλάβει το «αγγείο» με την καρδιά του Μιαούλη – μη γελάτε! – και να τη με­ταφέρει στην Ύδρα, όπου και αυτήν τη διεκδί­κησε και δεν ξέρω αν δεν την διεκδικεί ακόμη η εκεί Μητρόπολη.

Αυτά τουλάχιστον είναι γεγονότα άπαξ. Τα άλλα είναι τα χειρότερα που επαναλαμβάνονται κάθε χρόνο, συνήθως το κα­λοκαίρι – πού να τρέχει ο κόσμος μες στο καταχείμωνο. Και, αφού αφήσουμε κατά μέρος ε­κείνες τις άπειρες θαυματουργές Παναγίες του Δεκαπενταύγουστου, ας πάμε στους άλλους άπείρους, τους οσίους και τις οσίες, τους, άκρως ενδιαφέροντες άλλωστε για την Ιστορία και την Ιστοριογραφία, νεομάρτυρες.

ΠΑΝΤΟΤΕ ΦΙΛΕΤΑ

Οι «ιδιοκτησίες» της Εκκλησίας, της τοπικής, του Αγίου, του οσίου, του νεομάρτυρα, εκτός από τις με­γάλες εκτάσεις εκτός οικισμών κα­τέχουν και κομμάτια γης, πάντοτε τα «φιλέτα», στις πόλεις

Και αυτοί, όπου εορτάζονται και το περι­βάλλον τους επιτρέπει να κάνουν και θαύματα, η Εκκλησία δηλαδή που τα οργανώνει όλα, ε­πιστρατεύει το κράτος για να αποδώσει κύρος στην όλη δραματουργία – η θεία λειτουργία θα τελεστεί από τον μητροπολίτη, ο οποίος θα εκ­φωνήσει και ψυχωφελή λόγο, θα παραστεί και ο υπουργός που εκλέγεται στην περιφέρεια, κά­ποιος βουλευτής τουλάχιστον και θα επιστρα­τευθεί ισχυρή δύναμη της Αστυνομίας, για να επιβλέψει την τήρηση της τάξης, και της Τρο­χαίας, για να διευκολύνει τους προσκυνητές από άλλα μέρη, δηλαδή το παραδάκι να προ­σέρχεται- μαζί θα απομακρύνει όλα τα αυτοκί­νητα σε μακρινή απόσταση, για να περνούν τα πούλμαν με τους προσκυνητές.

Έτσι, όταν τυχαίνει να υπάρχουν στο μέρος του νεομάρτυρα παραθεριστές μόνιμοι, δηλα­δή να κάνουν εκεί τις διακοπές τους, σε δικά τους σπίτια, κάθε χρόνο, αυτοί αποκλείονται για δύο – τρεις ημέρες – πού να φτάσεις το αυ­τοκίνητο σου, για παράδειγμα, εκεί που σε υ­ποχρέωσαν να το πας, για να πας στην κοντι­νή πόλη και να κάνεις τις προμήθειές σου. Και το χειρότερο: κατά τις ιερές τελετουργίες, τα μεγάφωνα είναι στη μεγαλύτερή τους ένταση, ώστε υποχρεώνονται όλοι, θέλουν δεν θέλουν, να ακούνε τα πάντα, να ζαλίζονται από τις συ­νεχείς, κακόφωνες συνήθως, ψαλμωδίες και να αγανακτούν από τα πύρινα κηρύγματα που, ού­τε λίγο ούτε πολύ, μας στέλνουν όλους στην Κό­λαση! Βίαιη άσκηση εξουσίας.

Υπάρχει όμως και άλλη βίαιη άσκηση της εκκλησιαστικής εξουσίας. Ο λόγος είναι για τις «ιδιοκτησίες» της Εκκλησίας, της τοπικής, του Αγίου, του οσίου, του νεομάρτυ­ρα, που εκτός από τις μεγάλες εκτάσεις εκτός οικισμών κατέχουν και κομμάτια γης, πάντοτε τα «φιλέτα», είτε στα χωριά, είτε στις μικρές και μεγάλες πόλεις, που τα αποκλείουν από κοι­νωνικές δραστηριότητες: αίθουσες που δεν δί­δονται για διαλέξεις, μαθήματα ή μουσικές – θε­ατρικές βραδιές, οικόπεδα που δεν δίδονται, εί­τε για τις ίδιες εκδηλώσεις, ούτε ακόμη και για στάθμευση αυτοκινήτων όπου υπάρχει ανάγκη – στα χωριά, κυρίως τα ορεινά, υπάρχει πάντο­τε μεγάλη ανάγκη.

Σε όλα αυτά η σχέση κρατική – εκκλησια­στική εξουσία λειτουργεί απρόσκοπτα υπέρ της δεύτερης- είδαμε, μάλιστα, ότι η πρώτη τίθεται στην υπηρεσία της δεύτερης – και πάλι χωρίς να πληρώνει αυτή, αλλά εσύ κι εγώ.

Κι αν δεν συμμορφωθείς, υπάρχει και η Χρυσή Αυγή

Ο εκπαιδευτικός Στάθης Κοξαλάκης από το χωριό Πετρωτό Θεσσαλονίκης τόλμησε ο αθεόφοβος να ασκήσει κριτική στην Εκκλησία για τις επιχει­ρηματικές δραστηριότητες που αναπτύσσονται σε αίθουσα του ναού του χωριού. Η… φτωχή η Εκκλησία τον θεώρησε «απολωλός πρόβατο», το οποίο έφυγε από το «ποίμνιο», και, προκειμένου να συμμορφωθεί, ο ιερέας του χωριού τον προει­δοποίησε – όπως ο ίδιος καταγγέλλει – ότι θα του στείλει τη… Χρυσή Αυγή! Ο Κοξαλάκης, όταν πήγε νέος ιερέας στο χωριό, θέλησε να τον βοηθήσει στο έργο του και προσφέρθηκε να φέρει δωρεάν υπολογιστές και να δι­δάξει στην αίθουσα του ναού εκκλησίας. Επειδή όμως ο ιερέας είχε άλλο σχέδιο για τη συγκεκρι­μένη αίθουσα, θέλησε να κλείσει το στόμα του προοδευτικού εκπαιδευτικού απειλώντας τον πως θα του φέρει τη Χρυσή Αυγή! Αρχικά ο ιερέας όποτε ήθελε τη χρησιμοποιούσε για καφεδάκι μετά τη λειτουργία. Μετά άρχισε να διοργανώνει γλέντια με μουσικά «θρησκευτικά» συγκροτήματα τα οποία έπαιζαν διάφορα τσιφτε­τέλια του Ευαγγελίου και ζεϊμπέκικο από το κατά Μάρκον, ενώ είχε τη φαεινή ιδέα να πουλάει μέ­χρι και σουβλάκια βάζοντας πάνω τη σφραγίδα της εκκλησίας για περαιτέρω διαφήμιση της «Εκκλησία Α.Ε.».

Το αποκορύφωμα της θρησκευτικής ευλάβειας του συγκεκριμένου ιερέα ήρθε όταν είχε στηθεί πάλι «θρησκευτική πανήγυρις». Ένας ιερέας άσκησε χρέη τραγουδιστή λικνιζόμενος στους ρυθ­μούς του εκκλησιαστικού ψαλμού «Είσαι αμαρ­τωλή, δεν σε θέλω πια».

Για τα τερτίπια του ιερέα ο Κοζαλάκης απευθύν­θηκε μέχρι και στον αρχιεπίσκοπο, αλλά το θέμα μπήκε για τα καλά στο αρχείο…

* Όλα τα παραπάνω είναι από κείμενα του ομότιμου καθηγητή του Παν/ου Αθηνών Βασίλη Κρεμμυδά.