Διαπλοκή, διαφθορά και οικονομική ανάπτυξη
Mια ομάδα οικονομολόγων υποστηρίζει ότι η διαφθορά και η διαπλοκή δύνανται, υπό κάποιες προϋποθέσεις, να υποβοηθήσουν την οικονομική ανάπτυξη ενός τόπου. Υποστηρίζουν ότι σε κράτη και επιχειρηματικά περιβάλλοντα που «καταπνίγονται» από πολυνομία, δαιδαλώδεις και ανεπαρκείς γραφειοκρατίες, ασαφείς και μόνιμα μεταλλασσόμενες νομοθετικές και κανονιστικές ρυθμίσεις και πλαίσια, απουσία λογοδοσίας και κορπορατισμού, το «λάδωμα της μηχανής» ουσιαστικά συμβάλλει στη διευκόλυνση της απόδοσης του συστήματος. Η διαπλοκή και η διαφθορά χρησιμεύουν στο «κόψιμο της κόκκινης ταινίας», στην απλοποίηση των διαδικασιών, στην αύξηση της ταχύτητας εκτέλεσης της εργασίας και συνεπώς βοηθούν στο να κινηθούν τα πράγματα προς τα εμπρός. Πού, όμως, συμβαίνει αυτό; Με ποιο τελικό κόστος και με ποιους να πληρώνουν τον λογαριασμό;
Φανταστείτε, για μια στιγμή, να ζείτε σε μία χώρα σε διαρκή κατάσταση κρίσης, π.χ. εμφύλια διαμάχη συνδυασμένη με τις πλέον αφιλόξενες περιβαλλοντικές συνθήκες και χωρίς επαρκείς υποδομές. Σε ένα λεγόμενο «failed state», όπου η έννοια του κράτους και της πολιτείας υπάρχει μόνο πάνω στο χαρτί της διαπίστευσης του πρέσβη της χώρας στον ΟΗΕ, ή ακόμα ούτε και εκεί. Εναλλακτικά, φανταστείτε ότι ζείτε σε κάποιο κράτος που κρέμεται από μία κλωστή, τα λεγόμενα «fragile states», λόγω της συσσώρευσης δημογραφικών, κοινωνικών, οικονομικών, περιβαλλοντικών και πολιτικών πιέσεων. Αντίστοιχα, φανταστείτε να ζείτε σε ένα κράτος που οι κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες είναι τεράστιες, η συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού να ζει σε παραγκουπόλεις, τις οποίες συχνά-πυκνά πολιορκεί η Αστυνομία για να επιβάλλει την όποια τάξη, ή, ακόμα χειρότερα, για να εξυπηρετήσει συμφέροντα των επικεφαλής της. Όπου τα όποια χρήματα καταφέρνει να μαζέψει το κράτος, συνήθως από την εκμετάλλευση κάποιου φυσικού πόρου, διοχετεύονται, όχι στην ισομερή ανάπτυξη, αλλά στην παραπέρα οικονομική και πολιτική ενίσχυση των όποιων επικεφαλής και των παρακοιμωμένων τους, με αποτέλεσμα την περαιτέρω μεγέθυνση του χάσματος μεταξύ των πολιτών. Σε αυτά, λοιπόν, τα δυστοπικά περιβάλλοντα μπορεί το «φακελάκι», το «μέσο», η «μίζα» να χρησιμεύσουν ώστε κάποιος να καταφέρει να ζήσει σήμερα…ώστε να κινδυνεύει ξανά να πεθάνει την επομένη.
Αυτά μπορεί να είναι τα ακραία παραδείγματα, που είναι όμως πέρα για πέρα υπαρκτά, αφού δίπλα από το καθένα θα μπορούσαμε να βάζαμε και το όνομα, όχι ενός, αλλά αρκετών κρατών. Δεν το κάνουμε για λόγους αβρότητας. Αλλά ξέρουμε σε ποιες χώρες αναφερόμαστε. Θα ακούσουμε για κάποιες από αυτές, άλλωστε, απόψε στις ειδήσεις (ίσως όχι των δικών μας ΜΜΕ), αφού όλο και κάποιο πραξικόπημα, όλο και κάποια καταστροφή θα προκύψει για να μας ψυχαγωγήσει (sic), αποστρέφοντας την προσοχή από τη δική μας πραγματικότητα.
Ας αφήσουμε όμως τα ακραία παραδείγματα και ας πάρουμε παραδείγματα χωρών που ενώ είναι δημοκρατικά, ενώ διέπονται από τους κανόνες της οικονομίας της αγοράς και συμμετέχουν στο ευρωπαϊκό και διεθνές γίγνεσθαι, επίσης χαρακτηρίζονται από αυξημένα επίπεδα διαφθοράς και διαπλοκής και όπου το κοινωνικό συμβόλαιο έχει κλονιστεί. Όπου και πάλι, για να μπορέσει να «λαδωθεί η μηχανή» ώστε να «γίνει η δουλειά μας», χρειάζεται το «φακελάκι», το «μέσο», η «μίζα». Όπου και πάλι το κανονιστικό πλαίσιο και ο μηχανισμός λειτουργίας του είναι επί σκοπού πολύπλοκοι και επιμελώς ανεφάρμοστοι.
Σε αυτά τα κράτη μπορεί να μην κινδυνεύει καθημερινά η ζωή των πολιτών, αλλά κινδυνεύει κάθε φορά που προκύπτει μία κρίση, αφού η ανεπάρκεια του συστήματος αποκαλύπτεται σε όλο της το μεγαλείο. Και οι επιλογές που έχουν τότε μπροστά τους οι πολίτες, είτε είναι ασθενείς σε νοσοκομείο είτε επιχειρηματίες που προσπαθούν να ορθοποδήσουν, είναι να καταφύγουν σε περισσότερο «λάδωμα» της μηχανής. Να καταφύγουν, δηλαδή, σε ακόμα πιο απροκάλυπτα οπορτουνιστικές συμπεριφορές περισσότερης διαπλοκής και διαφθοράς. Που ενώ φαινομενικά θα δίνουν αναπτυξιακή διέξοδο, στην πραγματικότητα θα στρεβλώνουν ακόμα περισσότερο τη λειτουργία του κράτους και της αγοράς, λόγω της ενίσχυσης των εξαρτήσεων, της διεύρυνσης της διαπλοκής και της αύξησης της διαφθοράς και της ανισότητας. καταστάσεων, που με μαθηματική ακρίβεια θα τους οδηγήσουν σε ακόμα μεγαλύτερη φαυλότητα. Μέχρι που να ξυπνήσουν σε ένα κράτος και μία οικονομία που θα προσομοιάζει με τα προαναφερθέντα δυστοπικά, αλλά υπαρκτά, παραδείγματα που γνωρίζουμε όλοι μας. Όπου η πατρίδα, το κράτος, ο λαός, ο πλούτος και η δυνατότητα και προοπτική της χώρας δεν θα υφίστανται παρά μόνο για βραχύβια και ίδιαν τυχοδιωκτική εκμετάλλευση, που με τη σειρά της θα οδηγήσει στην τραγικότητα των κοινών, μέχρι που να «ψοφήσει» η αγελάδα από το ανεξέλεγκτο και ιδιοτελές άρμεγμα τού καθενός από εμάς.
