«Χάσιμο χρόνου η συζήτηση για τις πατέντες»

Το πρώτο που ζήτησα από την Τζαΐσρι Βάταλ όταν συνδεθήκαμε μέσω zoom ήταν να κάνει υπομονή με τις ερωτήσεις που είχα σκοπό να της υποβάλω. «Θα σας φανούν ενδεχομένως αφελείς», της είπα, ομολογώντας ότι η συζήτηση για την απελευθέρωση των πατεντών των εμβολίων κατά της Covid-19 μου έχει προκαλέσει σύγχυση. Η πρώτη μου αντίδραση μετά την ανακοίνωση του Αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν, ο οποίος τάχθηκε υπέρ της άρσης των πατεντών ήταν μάλλον ενθουσιώδης. Στις μέρες που ακολούθησαν κι αφού είχα εντρυφήσει σε δεκάδες –κυριολεκτικά– ρεπορτάζ και άρθρα γνώμης, ήμουν αμφίθυμη. Εξίσου έγκυροι και συνήθως ενημερωμένοι αναλυτές τάσσονταν άλλοι αναφανδόν υπέρ και άλλοι κατά της πρότασης.

Με δυο λόγια

Η Ινδή νομικός Τζαΐσρι Βάταλ γνωρίζει τα θέματα της πνευματικής ιδιοκτησίας στον χώρο της υγείας όσο λίγοι, καθώς η μακριά καριέρα της την έχει φέρει σε θέσεις-κλειδιά σε διεθνείς οργανισμούς με αυτό το αντικείμενο. Εξηγεί στην Κατερίνα Οικονομάκου πως, αν ήθελε, η Ινδία θα μπορούσε να πάρει «υποχρεωτική άδεια» και να επιβάλει στο «δικό της» Serum Institute, που παράγει ήδη το εμβόλιο της Astra Zeneca, να μοιραστεί την τεχνολογία του με άλλες εταιρείες της χώρας, αλλά έτσι θα ρίσκαρε να μην κάνει ξανά δουλειές εκεί η βρετανική εταιρεία. Αυτός είναι κι ο λόγος που η Ινδία κινήθηκε μαζί με τη Νότια Αφρική στην πρόταση για άρση της πατέντας, για να μην υποστεί μόνη την πίεση των φαρμακοβιομηχανιών. Η λύση όμως για τον κορονοϊό κατά την ίδια δεν βρίσκεται έτσι κι αλλιώς στην άρση των πατεντών, γιατί οι άνθρωποι που γνωρίζουν την περίπλοκη τεχνολογία των εμβολίων δεν είναι πολλοί και οι πρώτες ύλες για την παραγωγή τους είναι έτσι κι αλλιώς περιορισμένες. Ο καλύτερος τρόπος είναι να δημιουργηθεί ένα Διεθνές Ταμείο για την Πανδημία, που θα διοικείται από τις χώρες που θα συνεισφέρουν τα μεγαλύτερα ποσά και θα δουλέψει μαζί με τις φαρμακοβιομηχανίες, ζητώντας τους 12 δισ. δόσεις για να καλυφθεί όλος ο πλανήτης, που θα τις αγοράσει και θα τις μοιράσει σε όλον τον κόσμο, αφήνοντάς τες να κάνουν τη δουλειά τους όπως οι ίδιες κρίνουν πιο σωστά. Η άρση της πατέντας των εμβολίων mRNA όμως έχει μιαν άλλη, πολύ σημαντική ηθική διάσταση, κατά την κ. Βάταλ: Καθώς μιλάμε για εξαιρετικά πολύτιμες τεχνολογίες, που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη θεραπεία κατά του καρκίνου, είναι σωστό να αποτελούν ιδιοκτησία μερικών μόνο εταιρειών;

Η Ινδή νομικός γνωρίζει τα θέματα της πνευματικής ιδιοκτησίας στον χώρο της υγείας όσο λίγοι. Από το 2001 έως το 2019, η Τζαΐσρι ΒάταλJayashree Watal | Georgetown Law ήταν σύμβουλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ)Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου στο Τμήμα Πνευματικής Ιδιοκτησίας. Από τη θέση της έχει πάρει μέρος σε όλες τις διαπραγματεύσεις για τη συμφωνία TRIPSAGREEMENT ON TRADE-RELATED ASPECTS OF INTELLECTUAL PROPERTY RIGHTS για τα Δικαιώματα Πνευματικής Ιδιοκτησίας στον Τομέα του Εμπορίου. Πριν αναλάβει καθήκοντα στον ΠΟΕ είχε εκπροσωπήσει την Ινδία στις σχετικές διαπραγματεύσεις. Σήμερα είναι στο ΔΣ του διεθνούς οργανισμού Medicines Patent Pool (MPP)medicines patent pool που ιδρύθηκε, με την υποστήριξη των Ηνωμένων Εθνών, μετά την κρίση του HIV-AIDS, με την αποστολή να διευκολύνει την παραγωγή και διάθεση γενόσημων φαρμάκων για την αντιμετώπιση του HIV, της φυματίωσης και της ηπατίτιδας C σε χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου.

Η μακρά εμπειρία της και η θέση της σε έναν ανεξάρτητο οργανισμό όπως ο MPP την καθιστά ιδανική για να ρίξει φως σε ένα περίπλοκο θέμα, που μας αφορά όλους. Γνωρίζουμε, άλλωστε, ότι στη σημερινή συγκυρία, ο εμβολιαστικός εθνικισμός είναι μάλλον η πιο στενόμυαλη στρατηγική που θα μπορούσε κανείς να χαράξει – ακόμη και όσοι σήμερα ανήκουμε στους ευνοημένους του πλανήτη, εμβολιασμένοι και για την ώρα ασφαλείς, γνωρίζουμε ότι για το συμφέρον όλων μας, επείγει να χτιστεί ένα τείχος προστασίας που θα κλείσει μέσα του το σύνολο του παγκόσμιου πληθυσμού. «Κι αυτή δεν είναι η μόνη πανδημία που θα αντιμετωπίσουμε. Στο μέλλον θα υπάρξουν και άλλες», μας λέει η κ. Βάταλ, μιλώντας μας από το γραφείο της στη Γενεύη.

Στη συμφωνία TRIPS για τα Δικαιώματα Πνευματικής Ιδιοκτησίας στον Τομέα του Εμπορίου Συμφωνία για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στον τομέα του εμπορίου υπάρχει ήδη πρόβλεψη για χορήγηση σε φαρμακοβιομηχανίες –κυρίως φτωχών χωρών– «υποχρεωτικής άδειας» για την παραγωγή και διάθεση φαρμάκων που είναι κρίσιμα σε κρίσεις δημόσιας υγείας, χωρίς τη συναίνεση των κατόχων της πατέντας τους.

Γιατί, λοιπόν, να μην εφαρμοστεί απλώς η «υποχρεωτική άδεια» και στην περίπτωση των εμβολίων για την Covid-19;

ΤΒ: Ας ξεκινήσουμε από το τι σημαίνει αυτή η «υποχρεωτική άδεια». Την υποχρεωτική άδεια τη χορηγούν οι εθνικές αρχές –μπορεί να είναι η Υπηρεσία για τις Ευρεσιτεχνίες ή τα δικαστήρια– σε τρίτο μέρος, χωρίς την άδεια ή τη συναίνεση του ιδιοκτήτη της πατέντας. Αυτό μπορούν να το κάνουν οι εθνικές αρχές σε οποιαδήποτε χώρα έχει κατοχυρώσει μια φαρμακοβιομηχανία την πατέντα της. Η κατοχύρωση μιας πατέντας γίνεται πάντα σε εθνικό επίπεδο. Κανονικά, ο κάτοχος της πατέντας πρέπει να κάνει αίτηση να την κατοχυρώσει σε κάθε χώρα ξεχωριστά. Όταν, λοιπόν, δίνεις την «υποχρεωτική άδεια», αυτή αφορά την πατέντα που έχει κατοχυρωθεί στη χώρα σου.

Οι εταιρείες που έχουν τις πατέντες για το εμβόλιο της Covid-19 έχουν κατοχυρώσει τις πατέντες τους σε όλες τις χώρες του κόσμου;

ΤΒ: Συνήθως, οι φαρμακοβιομηχανίες δεν κάνουν αίτηση για κατοχύρωση της πατέντας τους σε όλες τις χώρες, αλλά σίγουρα την κατοχυρώνουν σε κάποιες αγορές-«κλειδιά». Δεν είμαστε σίγουροι πόσες πατέντες αυτών των εμβολίων έχουν μέχρι στιγμής κατοχυρωθεί, διότι πρόκειται για πολύ καινούργια εμβόλια. Στις καλύτερες περιπτώσεις η διαδικασία για την κατοχύρωση της πατέντας διαρκεί δυο-τρία χρόνια. Η «υποχρεωτική άδεια» μπορεί να χορηγηθεί όταν έχει προηγηθεί η κατοχύρωση της πατέντας.

Γι’ αυτό δεν μπορεί να εφαρμοστεί απλώς η «υποχρεωτική άδεια» και στην περίπτωση των εμβολίων για την Covid-19;

ΤΒ: Και για αυτό. Αλλά ας δεχτούμε ότι σε κάποιες χώρες θεωρητικά μπορεί να χορηγηθεί. Προσέξτε το εξής: Οι χώρες που είχαν την πρωτοβουλία για πρόταση για την άρση της πατέντας –η Ινδία και η Νότια Αφρική– λένε ότι βρίσκονται κάτω από μεγάλη πίεση [από τις φαρμακοβιομηχανίες] ώστε να μην παραχωρήσουν «υποχρεωτικές άδειες». Το σκεπτικό τους είναι ότι αν επιχειρήσει κάθε κυβέρνηση ξεχωριστά να επιλέξει αυτήν τη λύση, η πίεση που θα υποστεί θα είναι τεράστια. Ενώ αν υπάρξει σε διεθνές επίπεδο μια απόφαση για αναστολή του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας, θα είναι εντελώς διαφορετικά, δεν θα είναι τόσο έντονη η πολιτική πίεση.

Στο παρελθόν, η χρήση της «υποχρεωτικής άδειας» στην περίπτωση των φαρμάκων για την αντιμετώπιση του HIV λειτούργησε πολύ καλά. Γιατί όχι και τώρα;

ΤΒ: Στην κρίση του HIV λειτούργησε πράγματι πολύ αποτελεσματικά. Σε εκείνη την περίπτωση, οι πατέντες είχαν ως αποτέλεσμα να είναι τα φάρμακα πανάκριβα. Το κόστος άγγιζε 10.000 με 15.000 δολάρια το χρόνο ανά ασθενή. Ήταν εντελώς απαγορευτικό για τη Νότια Αφρική, για παράδειγμα, που είχε πολλά κρούσματα, τα περισσότερα στον κόσμο. Το κόστος ήταν αληθινά σκανδαλώδες. Αλλά κοιτάξτε: Ο λόγος που η χρήση της «υποχρεωτικής άδειας» απέδωσε, ήταν ότι η Ινδία είχε ήδη πολλές φαρμακοβιομηχανίες που παρήγαγαν αυτά τα φάρμακα σε πολύ χαμηλότερες τιμές και ήταν πρόθυμες να ρίξουν ακόμη περισσότερο τις τιμές εάν επρόκειτο να αυξήσουν σημαντικά την παραγωγή – διότι αν πουλάς μεγάλες ποσότητες, τότε η τιμή μπορεί να πέσει. Γι’ αυτόν το λόγο, μια ινδική εταιρεία ήταν τελικά σε θέση να αυξήσει την παραγωγή σε κόστος δραματικά χαμηλότερο. Τόσο χαμηλό, που έφτασε να πέσει στα 100 δολάρια ανά ασθενή.

Μπορούσε η Ινδία, όμως, να κάνει εξαγωγή – νόμιζα ότι η «υποχρεωτική άδεια» δεν περιλαμβάνει και το δικαίωμα στην εξαγωγή.

ΤΒ: Ναι, μπορούσε, διότι οι πατέντες για αυτά τα φάρμακα είχαν κατοχυρωθεί πριν από τη συμφωνία TRIPS. Πολλές από αυτές τις πατέντες είχαν κατοχυρωθεί πριν από το 1995. Γι’ αυτό και μπορούσαν οι ινδικές φαρμακοβιομηχανίες να τα παρασκευάσουν. Επιπλέον, η τεχνολογία που απαιτούνταν για την παρασκευή τους δεν ήταν τόσο περίπλοκη. Πάντως, να σε διορθώσω, υπάρχει ένας νέος κανόνας, το άρθρο 31 της συμφωνίας TRIPSTRIPS and public health | World Trade Organization, που μπορεί να επιτρέψει την εξαγωγή ακόμη και του 100% των φαρμάκων που έχουν παραχθεί με «υποχρεωτική άδεια».

Γιατί, λοιπόν, να μην εφαρμοστεί η λύση της «υποχρεωτικής άδειας» και σήμερα, σε χώρες όπου έχει κατοχυρωθεί η πατέντα; Ποια είναι η διαφορά με τα εμβόλια για τον κορονοϊό;

ΤΒ: Τα συγκεκριμένα εμβόλια δεν είναι καθόλου ίδια περίπτωση. Είναι πολύ δύσκολο να τα αντιγράψουν. Δεν υπάρχει σύγκριση με τα φάρμακα για τον HIV. Όποιος ισχυρίζεται ότι τα εμβόλια mRNA, αλλά και τα εμβόλια αδενοϊού, είναι τόσο απλό να παρασκευαστούν, κάνει λάθος.

Θεωρητικά, πάντως, η Ινδία θα μπορούσε να χορηγήσει «υποχρεωτική άδεια» της πατέντας του εμβολίου της Astra Zeneca, να το παρασκευάσει, να εμβολιάσει τον πληθυσμό, αλλά και να κάνει εξαγωγές.

ΤΒ: Ναι, αυτό είναι ακριβές. Θεωρητικά, ναι, θα μπορούσε.

Άρα, θεωρητικά πάλι, εφόσον αυτή η δυνατότητα υφίσταται, δεν υπάρχει λόγος για άρση της πατέντας των εμβολίων.

ΤΒ: Ναι, στη θεωρία αυτό ισχύει. Στη θεωρία και μόνο. Είναι αλήθεια ότι στην περίπτωση της Astra Zeneca, η Ινδία έχει την τεχνολογία – την έχει το Serum Institute.How the world’s top vaccine maker struggled to meet the moment | Financial Times Ακόμη και στην Ινδία, ωστόσο, δεν είναι εύκολο να εφαρμοστεί η υποχρεωτική άδεια για την πατέντα του εμβολίου της Astra Zeneca. Το Serum Institute έχει την τεχνολογία επειδή η Astra Zeneca του την έχει παραχωρήσει, καθώς του έχει αναθέσει την παραγωγή.

Η συμφωνία TRIPS για τα Δικαιώματα Πνευματικής Ιδιοκτησίας στον Τομέα του Εμπορίου προβλέπει ότι, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όταν για παράδειγμα βρίσκεται σε εξέλιξη μια σοβαρή κρίση δημόσιας υγείας, μπορεί μια φαρμακοβιομηχανία να κάνει αίτηση για χορήγηση «υποχρεωτικής άδειας» χρήσης μιας πατέντας για να παρασκευάσει το φάρμακο. Πρέπει να έχει την τεχνολογία για να το κάνει, όμως.

Εάν το Serum Institute πάρει την «υποχρεωτική άδεια», τότε θα μπορεί να μοιραστεί την τεχνολογία παρασκευής του εμβολίου με άλλες ινδικές φαρμακοβιομηχανίες. Αλλά γιατί το Serum Institute να κάνει κάτι τέτοιο; Μετά καμιά εταιρεία δεν θα το εμπιστευθεί ποτέ ξανά. Διότι θα πει «έκανες συμβόλαιο μαζί μου και μετά πήγες πίσω από την πλάτη μου κι έκανες αίτηση για υποχρεωτική άδεια κι άρχισες να παράγεις το εμβόλιο χωρίς την έγκριση και τη συναίνεσή μου. Γι’ αυτό και δεν θα σε εμπιστευθώ ξανά στο μέλλον».

Εάν, όμως, την υποχρεωτική άδεια την πάρουν οι εθνικές αρχές, το Serum Institute δεν έχει καμιά επιλογή.

ΤΒ: Θεωρητικά, μπορεί την «υποχρεωτική άδεια» να την πάρει απευθείας η κυβέρνηση, αλλά η κυβέρνηση επίσης δεν έχει την τεχνολογία για την παρασκευή των εμβολίων.

Εάν, όμως, η κυβέρνηση πάρει την υποχρεωτική άδεια και επιβάλλει στο Serum Institute να μοιραστεί την τεχνολογία με άλλες εταιρείες της χώρας;

ΤΒ: Μπορεί να το κάνει αυτό, θεωρητικά. Μετά υπάρχει το τεράστιο ρίσκο να μην ξανακάνει δουλειές στην Ινδία η Astra Zeneca.

Και μετά από την μεγάλη αυτή παρένθεση, φτάνω επιτέλους στην πρόταση της Ινδίας, της Νότιας Αφρικής και του Αμερικανού προέδρου. Ποια είναι η γνώμη σας για την άρση της πατέντας των εμβολίων;

ΤΒ: Αυτό που ήθελε η Νότια Αφρική ήταν να ανασταλούν, για όσο διαρκεί η πανδημία, όλα τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας που συνδέονται με τα προϊόντα κατά της Covid-19. Ο πρόεδρος Μπάιντεν συμφώνησε με μέρος της πρότασης. Συγκεκριμένα προτείνει να αρθεί η πατέντα μόνο για τα εμβόλια – όχι για όλα τα υπόλοιπα σκευάσματα και ιατρικά είδη. Στην περίπτωση των εμβολίων, όμως, είναι έτσι κι αλλιώς εξαιρετικά δύσκολο να αντιγράψει κανείς την τεχνολογία.

Αν λοιπόν απλώς αρθεί η πατέντα –πράγμα που δεν διαφέρει από την «υποχρεωτική άδεια»– δεν θα καταφέρουμε να αυξήσουμε την παραγωγή. Δεν έχει, δηλαδή, κανένα νόημα, εάν ο στόχος μας είναι να αυξήσουμε άμεσα την διάθεση εμβολίων παγκοσμίως. Άρα η πρόταση για την άρση της πατέντας δεν έχει κανένα απολύτως νόημα.

Τότε γιατί το ζητούν, η Ινδία και η Νότια Αφρική; Γιατί υποστηρίζει την πρόταση ο Μπάιντεν;

ΤΒ: Δεν μπορώ να κάνω εικασίες, αλλά προφανώς νομίζουν ότι θα μπορέσουν να ασκήσουν πίεση στις φαρμακοβιομηχανίες για να μοιραστούν τελικά και την τεχνολογία. Διότι αυτό θέλουν από τις εταιρείες – θέλουν οι εταιρείες να μοιραστούν ειδικά την τεχνολογία mRNA.

Πόσο ρεαλιστικό θα ήταν αυτό;

ΤΒ: Οι ίδιες οι εταιρείες λένε ότι αυτό δεν είναι εύκολο. Τι λένε: Ήδη παράγουμε τα εμβόλια. Έχουμε πολύ λίγους ανθρώπους που γνωρίζουν αυτήν την mRNA τεχνολογία, είναι πολύ καινούργια. Εάν αναγκαστούμε να σκορπίσουμε αυτούς τους λίγους ανθρώπους ώστε να αρχίσει παραγωγή πχ στο Μπαγκλαντές ή κάπου αλλού, θα τους απομακρύνουμε από την παραγωγή που ήδη τρέχει. Αυτό είναι το ένα, λοιπόν: Ο περιορισμένος αριθμός από γνώστες της τεχνολογίας. Το δεύτερο είναι οι περιορισμένες πρώτες ύλες: Υπάρχουν απολύτως απαραίτητα συστατικά που αξιοποιούνται για την παραγωγή των εμβολίων αυτών, τα οποία δεν είναι εύκολα διαθέσιμα ή σε αφθονία. Λένε λοιπόν: Δεν μπορούμε να αυξήσουμε τόσο γρήγορα την παραγωγή. Εάν μπορούσαμε, θα το κάναμε. Και στο βαθμό που είναι εφικτό, θα το κάνουμε. Για τις εταιρείες η προτεραιότητα τώρα είναι η παραγωγή δόσεων.

Θα μπορούσε η άρση της πατέντας να οδηγήσει σε ανταγωνισμό σε ό,τι αφορά την εξασφάλιση των απαραίτητων πρώτων υλών;

ΤΒ: Ναι, απολύτως – κι αυτός είναι ένας ακόμη κίνδυνος. Διότι εάν απλώσεις την παραγωγή ανάμεσα σε πολλά διαφορετικά εργοστάσια, όλα αυτά –ακόμη και αν υποθέσουμε ότι θα μάθουν να φτιάχνουν σωστά το εμβόλιο– θα αναζητούν τις ίδιες πρώτες ύλες, που είναι έτσι κι αλλιώς περιορισμένες. Και οι ίδιες αυτές πρώτες ύλες θα μοιράζονται ανάμεσα σε περισσότερες μονάδες παραγωγής. Οπότε; Δεν θα είχαμε πάλι το αποτέλεσμα που θέλουμε. Διότι αυτό που θέλουμε είναι να αυξήσουμε την παραγωγή των εμβολίων.

Οι πατέντες έχουν συμβάλει στην ανισότητα στην κατανομή των εμβολίων;

ΤΒ: Όχι, καθόλου. Όχι αυτήν τη φορά. Στην περίπτωση του HIV-AIDS οι πατέντες είχαν πράγματι συμβάλει στην άνιση πρόσβαση των ανθρώπων σε κρίσιμες θεραπείες. Αλλά όχι τώρα. Στην περίπτωση της πανδημίας δεν είναι οι πατέντες το πρόβλημα.

Οι ΗΠΑ έχουν επιβάλει περιορισμούς στις εξαγωγές εμβολίωνBiden to use Defense Production Act to increase supply of Covid-19 vaccines and tests | Politico που παράγονται στο έδαφος τους, με το σκεπτικό ότι έτσι δίνεται προτεραιότητα στον εμβολιασμό των αμερικανών πολιτών. Η ΕΕ, αντιθέτως, δεν επέβαλε αντίστοιχους περιορισμούς στα εμβόλια που παράγονται σε ευρωπαϊκό έδαφος. Τώρα που άνοιξε η συζήτηση για τις πατέντες, προκύπτει το εξής ερώτημα: Τι θα ήταν πιο αποτελεσματικό; Να αρθούν οι πατέντες για τα εμβόλια ή να άρουν οι ΗΠΑ τους περιορισμούςCovid: Macron calls on US to drop vaccine export bans | BBC News στις εξαγωγές εμβολίων;

ΤΒ: Το δεύτερο, σίγουρα. Θα υπήρχε αμέσως διαφορά. Η συζήτηση για την πατέντα είναι θεωρητική – θα αρχίσουν, λένε, διαπραγματεύσεις. Οι διαπραγματεύσεις θα διαρκέσουν κάτι μήνες. Το είπαν κι οι ίδιοι άλλωστε. Ενώ αν εξάγεις σήμερα τα εμβόλια, αύριο θα τα έχουν οι χώρες που τα χρειάζονται.

Θα βοηθούσε πάρα πολύ και θα βοηθούσε άμεσα να άρουν οι ΗΠΑ τους περιορισμούς όχι μόνο στις εξαγωγές εμβολίων αλλά και στις εξαγωγές των πρώτων υλών για την παρασκευή τους. Αυτή τη στιγμή οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν το Defence Production ActBiden to use Defense Production Act to increase supply of Covid-19 vaccines and tests | Politico και μπλοκάρουν την εξαγωγή πρώτων υλώνU.S. Is Under Pressure to Export More Vaccine Supplies Amid India’s Deadly Surge | The New York Times που είναι απαραίτητες για την παραγωγή εμβολίων – αυτός είναι ένας από τους λόγους που το Serum Institute έχει προβλήματα παραγωγής.

Έχουμε, στο μεταξύ, την πρωτοβουλία COVAXΗ «Ομάδα Ευρώπη» (Team Europe) συνεισφέρει 500 εκατ. ευρώ στην πρωτοβουλία COVAX για την παροχή ενός δισεκατομμυρίου δόσεων εμβολίων κατά της νόσου COVID-19 σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος | Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την παροχή ενός δισεκατομμυρίου δόσεων του εμβολίου σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Γιατί δεν είναι τόσο αποτελεσματική όσο περιμέναμε;

ΤΒ: Κατά τη γνώμη μου, ο λόγος είναι ότι δεν έχει υποχρεωτικό χαρακτήρα. Δεν δεσμεύονται οι χώρες που συμμετέχουν. Οπότε όλες οι χώρες κάνουν διμερείς συμφωνίες. Όταν οι ΗΠΑ θέλουν να δώσουν εμβόλια, τα δίνουν κατευθείαν στην Ινδία, δεν τα δίνουν στον μηχανισμό του COVAX. Όταν η Κίνα δίνει εμβόλια, τα δίνει σε χώρες επιλογής της, όχι στον COVAX. Κάνουν εμβολιαστική διπλωματία. Εκεί, θα έλεγα, οφείλεται η αποτυχία του COVAX – στο ότι δεν είναι διακυβερνητικός οργανισμός, δεν υποχρεώνει καμιά χώρα να δώσει εμβόλια.

Άρα τι θα μπορούσαμε να κάνουμε, έτσι όπως έχουν τα πράγματα, για να μειωθεί η άνιση πρόσβαση στα εμβόλια, κάτι που άλλωστε είναι προς το συμφέρον όλων μας;

ΤΒ: Να ξεκινήσουμε από το εξής: Να δεχτούμε ότι οι ίδιες οι φαρμακοβιομηχανίες δεν έχουν τις δυνατότητες να αυξήσουν την παραγωγή. Εάν μπορούσαν, γιατί να μην το έκαναν; Αφού κερδίζουν χρήματα. Άρα το ερώτημα είναι, τι μας ενδιαφέρει; Μας ενδιαφέρει να επεκταθεί η παραγωγή του εμβολίου σε διαφορετικά μέρη του κόσμου ή μας ενδιαφέρει να φτάσουν τα εμβόλια σε όλους τους ανθρώπους όπου κι αυτοί βρίσκονται;

Εάν μας ενδιαφέρει το δεύτερο, τότε δεν έχει σημασία πού παράγονται αυτά τα εμβόλια αρκεί να παράγονται ικανές ποσότητες από αυτά. Σήμερα έχουμε περίπου 6 δισεκατομμύρια ενήλικες στον κόσμο. Εάν καθένας από αυτούς πρέπει να κάνει δυο δόσεις –ας βγάλουμε απ’ έξω το εμβόλιο της Johnson που είναι μονοδοσικό– χρειαζόμαστε 12 δισ. δόσεις. Οι φαρμακοβιομηχανίες λένε «θα αυξήσουμε την παραγωγή ώστε να φτάσουμε τα 10 δισ. δόσεις έως το τέλος του 2021. Και έως τα μέσα του 2022 θα έχουμε φτάσει τις 12 δισ. δόσεις». Οπότε; Τι θέλουμε; Μπορούμε να συμπιέσουμε αυτό το χρονικό διάστημα; Θα μπορούσαμε να έχουμε 12 δισ. δόσεις μέσα στους επόμενους τρεις μήνες; Όχι, είναι αδύνατο.

Κατά τη γνώμη μου, ο καλύτερος τρόπος να φτάσουμε τις 12 δισ. δόσεις είναι να αφήσουμε τις φαρμακοβιομηχανίες να κάνουν τη δουλειά τους, να επιλέξουν πού και πώς θα την κάνουν, αλλά να τους πούμε «θέλουμε 12 δισ. δόσεις». Κι εμείς θα τις αγοράσουμε και θα τις μοιράσουμε σε όλον τον κόσμο.

Άρα το πρόβλημα είναι η δίκαιη και όσο το δυνατό πιο γρήγορη διανομή των εμβολίων που έτσι κι αλλιώς θα παραχθούν, σε όλες τις χώρες του κόσμου;

ΤΒ: Ακριβώς. Η δική μου πρόταση είναι να ιδρύσουμε, άμεσα, ένα Διεθνές Ταμείο για την Πανδημία. Ένα Διεθνές Ταμείο για την αγορά, την προμήθεια και τη διανομή εμβολίων. Το ΔΣ θα αποτελείται από εκπροσώπους των χωρών που θα συνεισφέρουν με τα μεγαλύτερα ποσά. Αυτό είναι απαραίτητο. Δεν υπάρχει περίπτωση να δώσουν οι ΗΠΑ και η ΕΕ χρήματα σε έναν οργανισμό που θα τον διοικεί άλλος. Δεν μπορεί να διοικείται με ομοφωνία, δεν μπορεί να ισχύει η αρχή μία χώρα=μία ψήφος, όχι, αυτό δεν γίνεται. Θα το ελέγχουν, λοιπόν, οι χώρες με τη μεγαλύτερη συνεισφορά, αλλά θα υπάρχουν κανόνες.

Χρειαζόμαστε ένα Ταμείο στο οποίο οι χώρες θα συμμετέχουν και θα δεσμεύονται και όπου θα υπάρχουν κανόνες για όλους. Αυτοί θα αφορούν την ίση και δίκαιη διανομή, μηδέν δασμούς στα σκευάσματα που έχουν σχέση με την καταπολέμηση της πανδημίας, κανέναν αποκλεισμό σε εξαγωγές. Θα υπάρχει χάρτα την οποία θα υπογράφουν οι χώρες-μέλη και θα είναι δεσμευτική. Θα είναι ένας διακυβερνητικός οργανισμός που θα έχει την τεχνογνωσία για να διανείμει τα εμβόλια. Αυτό που κάνει ο μηχανισμός COVAX σε εθελοντική βάση πρέπει να γίνει από διακυβερνητικό όργανο, δεν μπορεί να γίνεται σε εθελοντική βάση.

Το Ταμείο μπορεί και πρέπει να είναι ανοιχτό σε όλες τις χώρες του κόσμου, για να συμμετέχουν ανάλογα με τις δυνατότητές τους και να αρχίσει αμέσως η διανομή των εμβολίων. Να δοθεί προτεραιότητα στους επαγγελματίες υγείας και τους ενήλικες παντού στον κόσμο. Και μόνο μετά από τον εμβολιασμό όλων τους σε όλον τον κόσμο, να έρθει η σειρά των εφήβων και των παιδιών.

Ένα τέτοιο Ταμείο θα έχει χρησιμότητα για τις μελλοντικές πανδημίες – που είναι βέβαιο ότι θα υπάρξουν. Γιατί θα είναι σε θέση να κάνει αυτό που έκαναν οι ΗΠΑ και η ΕΕ: Να επιλέξει τους πιο πολλά υποσχόμενους παρασκευαστές εμβολίων και να χρηματοδοτήσει προκαταβολικά την έρευνα και την ανάπτυξη των εμβολίων, με τη δέσμευση για αγορές δόσεων προκαταβολικά. Πρέπει να υπάρξει ένα Ταμείο που θα το κάνει αυτό για την παγκόσμια κοινότητα, όχι μόνο για συγκεκριμένες χώρες ή περιοχές. Είναι προς το συμφέρον όλων μας.

Πόσο σύντομα θα μπορούσε να είναι αποτελεσματικό ένα τέτοιο Ταμείο;

ΤΒ: Μέσα σε λίγους μήνες, πολύ σύντομα. Γι’ αυτό λέω ας μην χάνουμε χρόνο με διαπραγματεύσεις και συζητήσεις για τις πατέντες. Αυτά θα πάρουν πολλούς μήνες. Έχουμε ανάγκη τα εμβόλια τώρα.

Κι αν μια χώρα αρνηθεί να συμμετέχει;

ΤΒ: Ποια χώρα θα αρνηθεί; Καμιά δεν τη συμφέρει να αρνηθεί. Ίσως η Κίνα. Εντάξει, αν δεν θέλει η Κίνα, ας μην συμμετέχει. Δεν θα κάνει διαφορά.

Εκ μέρους της ΕΕ, υπάρχει μια άρνηση να παραχωρηθεί η πατέντα για την τεχνολογία mRNA στην Κίνα.

ΤΒ: Ναι, είναι απολύτως κατανοητό. Δεν γνωρίζω –φυσικά, κανείς δεν γνωρίζει– πόσο έχουν προχωρήσει η Κίνα και η Ρωσία σε ό,τι αφορά την τεχνολογία mRNA. Εάν αρθούν οι πατέντες, εκείνες οι χώρες που έχουν εξελίξει περισσότερο τη σχετική τεχνολογία, θα είναι σε θέση να ωφεληθούν περισσότερο. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία. Αλλά εάν θα συμβεί σε λίγους μήνες ή σε λίγα χρόνια, είναι κάτι που δεν μπορούμε να ξέρουμε. Κανείς δεν ξέρει σε τι στάδιο βρίσκονται αυτή τη στιγμή.

Με δεδομένο ειδικά ότι η τεχνολογία mRNA μπορεί να βοηθήσει σε θεραπείες για τον καρκίνο, μπορεί κανείς να πει ότι η άρση της πατέντας έχει νόημα μακροπρόθεσμα; Ότι θα έδινε άλλη ώθηση στην έρευνα κατά του καρκίνου;

ΤΒ: Ναι. Η ουσία της υπόθεσης είναι ότι μιλάμε για εξαιρετικά πολύτιμες τεχνολογίες. Διότι είναι πλατφόρμες, είναι τεχνολογίες που μπορούν να έχουν πολλαπλές χρήσεις. Ένα από τα ερωτήματα, λοιπόν, είναι αν πρέπει πραγματικά να προστατεύονται αυτές οι πλατφόρμες από πατέντες. Μήπως πρέπει να αρκεστεί κανείς σε πατέντες για τα παράγωγά τους, όπως είναι το εμβόλιο για την Covid-19; Και να είναι η πατέντα της πλατφόρμας ελεύθερη για την έρευνα για αναζήτηση άλλων θεραπειών; Αυτό, όμως, είναι ένα άλλο ερώτημα.

Σε ό,τι με αφορά είναι και το πιο κρίσιμο ερώτημα: Εάν έχουμε να κάνουμε με μια τεχνολογία gamechanger για τη δημόσια υγεία, κατά πόσο είναι ηθικό αυτή να αποτελεί ιδιοκτησία λίγων μόνο εταιρειών;

Αλλά να σας πω κάτι; Για την ώρα, ας λύσουμε το πρόβλημα της Covid-19. Και θα το λύσουμε σε συνεργασία με τις φαρμακοβιομηχανίες.

πηγή: insidestory.gr